Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Chromosom

Chromosom

Chromosom submetacentryczny :
1 - chromatyda 2 - centromer - miejsce złączenia dwóch chromatyd 3 - ramię krótkie 4 - ramię długie
Kolejne stopnie upakowania materiału genetycznego

Chromosom – forma organizacji materiału genetycznego wewnątrz komórki . Nazwa pochodzi z greki , gdzie χρῶμα (chroma, kolor) i σῶμα (soma, ciało). Chromosomy rozróżniano poprzez wybarwienie.

Chromosomy występują w formie mikroskopijnej struktury najlepiej widocznej w metafazie podziału komórkowego, kiedy to są najbardziej skondensowane. Chromosomy są zbudowane z dwóch chromatyd siostrzanych (podłużnych jego części) połączonych w jednym punkcie centromerem (wyjątkiem są chromosomy powstałe po pęknięciu centromeru w trakcie podziału jądra komórkowego - pod koniec metafazy). U organizmów prokariotycznych chromosom stanowi pojedyncza, kolista cząsteczka DNA , natomiast u organizmów eukariotycznych liniowa cząsteczka DNA . Każda cząsteczka DNA buduje jedną chromatydę. Zarówno u prokariotów , jak i eukariontów chromosomy zbudowane są z kompleksu DNA i białek histonowych lub histonopodobnych (u prokariotów). W komórkach organizmów prokariotycznych i niektórych eukariotycznych (drożdże, pierwotniaki) występują również nieosłonięte, koliste cząsteczki DNA zwane plazmidami .

U organizmów eukariotycznych chromosomy z obu stron zakończone są powtarzającą się sekwencją nukleotydów tworzących telomer . Skracanie telomerów podczas podziałów komórki być może prowadzi do starzenia się komórki.

Locus (l. mnoga loci; czyt. lokus, loci) to miejsce na chromosomie gdzie zlokalizowany jest gen .

Struktura chromosomu nie jest niezmienna, podlega on bowiem zmianom zwanym mutacjami . Mutacje dotyczące bezpośrednio chromosomów to aberracje chromosomowe lub mutacje genomowe .

Chromosomy dzielą się na autosomy - zawiadujące dziedziczeniem cech nie sprzężonych z płcią, oraz chromosomy płciowe - czyli allosomy lub heterosomy, których obecność przejawia się u konkretnej płci i w wielu przypadkach determinuje ją .

Liczba chromosomów może być różna (np. 1 para) aż do 100 par, ale zazwyczaj wynosi kilka do kilkudziesięciu par (4 pary u muszki owocowej , 20 par u myszy , 23 pary u człowieka , 24 pary u szympansa , 39 u psa ). Liczba autosomów jest cechą charakterystyczną gatunku, a jej fluktuacje prowadzą do powstawania nowych gatunków (patrz: specjacja ).

Komórki mogą być:

  • haploidalne - zawierać pojedynczą kopię każdego z autosomów oraz kopie allosomów (chromosomów płciowych) własnej płci.
  • diploidalne - zawierać podwójną i większą kopię każdego z autosomów oraz kopie allosomów własnej płci.

U gatunków rozmnażających się bezpłciowo każda komórka organizmu ma tę samą liczbę chromosomów.

U gatunków rozmnażających się płciowo występują komórki zarówno haplo- jak i diploidalne. W przypadku wielu organizmów, w tym zdecydowanej większości kręgowców, liczba chromosomów w komórkach somatycznych jest dwa razy większa (diploidalna) niż w gametach (haploidalna). Do powstania haploidalnych gamet dochodzi w wyniku mejozy . Podział komórek somatycznych (diploidach) zachodzi na drodze mitozy , w której najpierw dochodzi do podwojenia materiału genetycznego.

W przypadku innych organizmów, takich jak np. rośliny lądowe, występuje przemiana pokoleń - pokolenie haploidalne występuje po pokoleniu diploidalnym. Są one przeważnie bardzo od siebie odmienne.

Innym przypadkiem są błonkówki , u których samice są diploidalne, a samce haploidalne.

Ze względu na położenie centromeru wyróżnia się chromosomy:

Chromosomy człowieka

U człowieka występują 22 pary autosomów (ponumerowanych od największego do najmniejszego) i 1 para chromosomów płciowych (u kobiet złożona z dwóch chromosomów X , u mężczyzny z chromosomu X i chromosomu Y ). Ponadto w ludzkich komórkach znajduje się jeszcze DNA mitochondrialne , mieszczące się w mitochondriach . Wszystkie ludzkie chromosomy zostały zsekwencjonowane w ramach projektu poznania ludzkiego genomu . Mutacje genomowe powodują zaburzenia genetyczne lub zespoły chorobowe , takie jak zespół Downa , zespół Turnera , zespół Klinefeltera i inne.


ChromosomLiczba genów Wielkość w parach zasad Poznane zasady†
Chromosom 1 2968245,203,898218,712,898
Chromosom 2 2288243,315,028237,043,673
Chromosom 3 2032199,411,731193,607,218
Chromosom 4 1297191,610,523186,580,523
Chromosom 5 1643180,967,295177,524,972
Chromosom 6 1963170,740,541166,880,540
Chromosom 7 1443158,431,299154,546,299
Chromosom 8 1127145,908,738141,694,337
Chromosom 9 1299134,505,819115,187,714
Chromosom 10 1440135,480,874130,710,865
Chromosom 11 2093134,978,784130,709,420
Chromosom 12 1652133,464,434129,328,332
Chromosom 13 748114,151,65695,511,656
Chromosom 14 1098105,311,21687,191,216
Chromosom 15 1122100,114,05581,117,055
Chromosom 16 109889,995,99979,890,791
Chromosom 17 157681,691,21677,480,855
Chromosom 18 76677,753,51074,534,531
Chromosom 19 145463,790,86055,780,860
Chromosom 20 92763,644,86859,424,990
Chromosom 21 30346,976,53733,924,742
Chromosom 22 28849,476,97234,352,051
Chromosom X 1184152,634,166147,686,664
Chromosom Y 23150,961,09722,761,097
nieprzypisane ?25,263,15725,062,835

Zobacz też

Przypisy

  1. hhttp://web.archive.org/web/*/ http://www.ncbi.nlm.nih.gov/genome/seq/


Inne hasła zawierające informacje o "Chromosom":

Miozyna ...

Jarząb pospolity ...

Wierzba śląska ...

Ewolucja ...

Hemofilia chorobami sprzężonymi z płcią . Geny, których mutacje wywołują choroby, znajdują się na Chromosomie X . Hemofilie dziedziczone są w sposób recesywny, co oznacza, iż chorują ...

Wierzba lapońska ...

Brzoza karłowata ...

Zespół Downa ...

Jesion ...

Genom ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Chromosom":

004. Organy generatywne i cykle rozwojowe roślin nasiennych (plansza 10) ...

Podziały komórkowe - część 1 (plansza 11) W czasie metafazy Chromosomy ustawiają się w płaszczyźnie równikowej wrzeciona, w połowie drogi między obiema ...

Podziały komórkowe - część 1 (plansza 4) miedzy innymi dlatego, że główna informacja genetyczna komórki jest rozmieszczona w licznych Chromosomach. W komórce eukariotycznej znajduje się także skomplikowany zespół organelli cytoplazmatycznych. Wszystkie ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie