Kwiatostan czosnku skalnego

Czosnkowe (Allioideae Herbert) – podrodzina roślin zielnych zaliczana do amarylkowatych (Amaryllidaceae), do niedawna zwykle w randze rodziny czosnkowate (Alliaceae J. G. Agardh). Należy tu 13 rodzajów łączonych w 3 plemiona. Spośród 795 gatunków aż 690 należy do rodzaju czosnek (Allium). Występują w Holarktyce , Neotropis i Paleotropis . Mało gatunków w Australazji .

Morfologia

Pokrój

Liście wyrastają bezpośrednio z części podziemnej, łodyga kwiatowa bezlistna. U szeregu gatunków długie, obejmujące głąbik kwiatostanowy pochwy liściowe dają wrażenie ulistnienia łodygi.

Części podziemne

Cebule , bulwy (szczególnie Themideae) lub kłącza ( Agapant ).

Łodyga

Bezlistny głąbik kwiatonośny.

Liście

Z pochwą , zazwyczaj sezonowe, skrętoległe, wyraźnie naprzeciwległe, (np por ), lub ułożone spiralnie; płaskie, okrągłe, obłe, albo wieloboczne (kanciaste) w przekroju; zazwyczaj siedzące, rzadko ogonkowe (np. czosnek niedźwiedzi ). Pochwy liściowe nie zrośnięte. Liście aromatyczne (zazwyczaj zapach czosnku ), lub bez zapachu; pojedyncze. Blaszki pojedyncze, równowąskie lub lancetowate, rzadko owalne; żyłkowanie równoległe, rzadko dłoniaste lub pierzaste (wtedy równoległo-pierzaste), bez żyłek poprzecznych.

Kwiaty

Kwiaty zebrane w baldachy pozorne , stanowiące , będące złączonymi spiralnymi kwiatostanami wierzchołkowymi. Baldach podparty jest 1-2 do kilku, czasem zrośniętymi ze sobą, listkami okrywy, często obejmującej w całości nie rozwinięty kwiatostan. Kwiaty zazwyczaj o budowie regularnie promienistej (tylko u niektórych gatunków czosnku występuje niewielka grzbiecistość pręcikowia). Trójkrotne, pięciookółkowe; działki okwiatu czasem zrośnięte w rurkę. Okwiat złożony z 6, umieszczonych w dwu okółkach, wolnych lub zrośniętych działek. W obu okółkach działki podobnego kształtu. Kolor działek biały, fioletowy, niebieski, purpurowy, żółty. Działki mogą być też dwubarwne (zielono-białe, brązowo-białe, biało-czerwone). Pręcikowie : pręcików zazwyczaj 6, przyrośniętych do podstaw działek okwiatu, lub do rurki kwiatowej, jeśli występuje. Najczęściej w obu okółkach jednakowe (wyjątkiem ifejon ); zazwyczaj wolne, rzadziej pozrastane (zrośnięte podstawami nitki są u części gatunków czosnku Allium); w dwu okółkach (3+3). Prątniczki występują rzadko, w liczbie 3 lub 4; wtedy płodnych pręcików 2–3 (Gilliesia, Leucocoryne ). Nitki płaskie, czasem zrośnięte i z wyrostkami. Pylniki przytwierdzone do nitek grzbietami, zwrócone do środka kwiatu, otwierające się podłużnym pęknięciem. Słupkowie : złożone z 3 owocolistków. Owocolistki izomeryczne względem okwiatu. Słupek jeden, zalążnia górna, trójkomorowa. Znamiona słupka 3, typu suchego lub mokrego ( czosnek ), motylkowate. Zalążków 1–50 i więcej w komorze.

Owoc

Sucha pękająca torebka . Nasiona z bielmem zawierającym tłuszcze.

Biologia i ekologia

byliny ze względu na wymagania ekologiczne klasyfikowane do mezo- i kserofitów . Zawierają flawonoidy i pochodne cysteiny posiadające w swym składzie siarkę .

Systematyka

Jeszcze w popularnym w końcu XX wieku systemie Cronquista (1981) przedstawiciele czosnkowatych zaliczani byli do rodziny liliowatych (Liliaceae). Późniejsze odkrycie para- i polifiletycznego charakteru tej grupy roślin spowodowało jej podział. W systemach Reveala (1994-1999) i Takhtajana (1997) czosnkowate zostały podniesione do rangi odrębnej rodziny zaliczonej do rzędu amarylkowców (Amaryllidales). W opublikowanym w 2003 roku systemie APG II czosnkowate uznane zostały za jedną z linii rozwojowych kladu szparagowców (rząd Asparagales) także w randze rodziny. Potwierdzono przy tym jednak bliskie pokrewieństwo czosnkowatych z rodziną amarylkowatych (Amaryllidaceae), która wspólnie z rodziną czosnkowatych stanowi klad siostrzany dla agapantowatych (Agapanthaceae). W systemie tym rozważano celowość połączenia tych trzech rodzin w czosnkowate Alliaceae s.l.. Ostatecznie faktycznie rodziny te połączono w jedną w systemie APG III (2009) jednak pod nazwą amarylkowatych (Amaryllidaceae). Taksonomia czosnkowatych w randze podrodziny wraz z podziałem na plemiona opracowana została w 2009^[2].

Podział rodziny wg Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG III z 2009)

Podrodzina Allioideae Herbert

• czosnek Allium – z bardzo różną liczbą gatunków w zależności od ujęcia systematycznego (od 260 do 780). Zasięg obejmuje obszary przynajmniej okresowo suche na półkuli północnej (rozproszone miejsca występowania także w Afryce).

Podrodzina Tulbaghioideae M. F. Fay & M. W. Chase

• Tulbaghia z 22 gatunkami występującymi w Afryce południowej.

Podrodzina Gilliesioideae Arnott

W zależności od ujęcia systematycznego liczy od 10 rodzajów do 18 rodzajów z ok. 80 gatunkami występującymi w pasie od południowej części Stanów Zjednoczonych do Argentyny . Wykaz rodzajów:

• Ancrumia Harv. ex Baker
• Caloscordum Herb.
• Erinna Phil.
• Garaventia Looser
• Gethyum Phil.
• Gilliesia Lindl.
• Ipheion Rafinesque – ifejon
• Latace Phil.
• Leucocoryne Lindl.
• Miersia Lindl.
• Milula Prain
• Muilla S.Watson ex Bentham
• Nectaroscordum Lindl.
• Nothoscordum Kunth
• Solaria Phil.
• Speea Loes.
• Trichlora Baker
• Tristagma Poepp.

Przypisy