Cyjanki -
związki chemiczne
,
sole
kwasu cyjanowodorowego
, które zawierają
anion
cyjankowy (CN-). W potocznym rozumieniu, "cyjankiem" określa się sól
potasową
kwasu cyjanowodorowego -
cyjanek potasu
: KCN,
truciznę
często opisywaną w powieściach kryminalnych. Związki organiczne zawierające grupę CN nazywane są
nitrylami
.
Cyjanowodór i cyjanki działają silnie drażniąco na błony śluzowe i skórę. Łatwo się wchłaniają do organizmu przez błony śluzowe, drogi oddechowe, skórę i z przewodu pokarmowego. Przy ostrym narażeniu na cyjanowodór lub cyjanki proces zatrucia u ludzi przebiega w trzech fazach, charakteryzujących się nastepującymi objawami: duszności i podniecenie, drgawki oraz porażenie.
Toksyczność
cyjanków wynika z ich silnych właściwości kompleksotwórczych. Wiążą się one z atomami
żelaza
i
miedzi
obecnymi w cząsteczkach kluczowych
enzymów
na
łańcuchu oddechowym
powodując ich inaktywację.
Cyjanki są silnymi
ligandami
tworzącymi trwałe
związki kompleksowe
z
metalami przejściowymi
.
Cyjanki stosowane są do syntezy wielu
związków chemicznych
, m.in.
akrylonitrylu
, oraz jako surowiec wyjściowy do produkcji niektórych
tworzyw sztucznych
,
nawozów sztucznych
,
barwników
i
leków
. Stosuje się je także do czyszczenia,
hartowania
i
rafinacji
metali oraz otrzymywania
złota
i
srebra
z
rud
. Są też stosowane do fumigacji (odymiania), w
galwanotechnice
, przemyśle fotograficznym, a także do produkcji barwników i
środków owadobójczych
.