Zielistka
Zielistka Sternberga Zielistka Sternberga
Systematyka [1]
Domena :	eukarionty
Królestwo :	rośliny
Klad :	rośliny naczyniowe
Klad :	rośliny nasienne
Klasa :	okrytonasienne
Klad :	jednoliścienne
Rząd :	szparagowce
Rodzina :	szparagowate
Podrodzina :	agawowe
Rodzaj :	zielistka
Nazwa systematyczna
Chlorophytum Ker-Gawler Bot. Mag. t. 1071. 1 Dec 1807

Kwiat zielistki Sternberga

Chlorophytum orchidastrum

Zielistka, zielistek (Chlorophytum Ker Gaw.) – rodzaj roślin zaliczany do rodziny szparagowatych w systemie APG III z 2009. Wcześniej rodzaj umieszczany w rodzinie agawowatych (Agavaceae) ( system APG II z 2003), liliowatych (Liliaceae) ( system Cronquista z 1981), w niektórych systemach w ramach wyodrębnianej rodziny pajęcznicowatych (Anthericaceae). Obejmuje ok. 100–150 gatunków (różnice wynikają z różnych ujęć systematycznych gatunków włączanych tutaj lub do rodzajów Anthericum i Dasystachys). Wszyscy przedstawiciele to byliny rosnące w tropikalnych obszarach Azji , Afryki , Australii i Ameryki , przy czym większość gatunków występuje w Afryce^[2]. Gatunkiem popularnym w uprawie (w klimacie umiarkowanym jako roślina doniczkowa) jest zielistka Sternberga ^[3]. Gatunkiem typowym jest Chlorophytum inornatum Ker-Gawler^[4].

Morfologia

Z kłącza , zwykle krótkiego, o bulwiastych korzeniach , wyrastają równowąskie, mieczowate lub sercowate liście z pochwowatą nasadą^[2]. U nasady liści wyrastają głąbiki z liśćmi wspierającymi odgałęzienia kwiatostanu znajdującego się na szczycie i tworzonego przez grona białych kwiatów . Kwiaty są obupłciowe, niepozorne, małe, w kolorze białym lub zielonkawym. Listków okwiatu jest 6, wolnych, z 3–7 żyłkami wiązek przewodzących . 6 pręcików wyrasta z nasady listków okwiatu. Posiadają cienkie nitki, lekko rozszerzające się w części środkowej. Pylniki osadzone są u swej podstawy i otwierają się do wnętrza kwiatu. Zalążnia utworzona z 3 owocolistków w każdej z komór z 1 lub kilkoma zalążkami . Szyjka słupka cienka, zakończona drobnym znamieniem . Owocem jest trójkanciasta torebka . Nasiona są czarne, spłaszczone^[3].

Systematyka

Jeden z wielu rodzajów z dawnej rodziny liliowatych (Liliaceae) ( system Cronquista z 1981), który wraz z najbliższymi krewnymi jest w ostatnich kilkunastu latach bardzo różnie ujmowany przez taksonomów. Preferujący wyróżnianie wielu drobnych rodzin (np. system Reveala z lat 1993–1999) wyodrębniali rodzinę pajęcznicowatych Anthericaceae J. Agardh. W pierwszych wersjach systemu APG (1998, 2003) rodzaj zaliczany był do rodziny agawowate (Agavaceae), która w wersji z 2009 została zdegradowana do rangi podrodziny^[1].

Długi czas rodzaj wyodrębniany był od podobnych tylko na podstawie różnic morfologicznych i cytologicznych. Gdy poznano jego filogenezę za pomocą badań molekularnych, okazało się, że odrębnie opisywany poprzednio rodzaj Dasystachys zagnieżdżony jest wewnątrz kladu Chlorophytum. Dodatkowo przeniesiono do tego rodzaju także afrykańskie gatunki uprzednio zaliczane do rodzaju Anthericum (tam utrzymywane czyniły z tego rodzaju takson parafiletyczny )^[5].

Pozycja wg Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG III z 2009)

Jeden z rodzajów podrodziny agawowych (Agavoideae) w obrębie szparagowatych (Asparagaceae s.l.). W obrębie podrodziny wchodzi w skład grupy liczącej w sumie 8 rodzajów, stanowiącej klad siostrzany dla dwóch rodzajów – Herreria i Herreriopsis^[1].

Pozycja rodzaju w systemie Reveala (1994-1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa jednoliścienne (Liliopsida Brongn.), podklasa liliowe (Liliidae J.H. Schaffn.), nadrząd Lilianae Takht., rząd agawowce (Agavales Hutch.), rodzina pajęcznicowate (Anthericaceae J. Agardh), podplemię Chlorophytinae Benth., rodzaj zielistka (Chlorophytum Ker Gawl.)^[6].

Gatunki (wybór)^[7]

• Chlorophytum alismifolium Baker
• Chlorophytum amaniense Engl.
• Chlorophytum arundinaceum Baker
• Chlorophytum bichetii (Karrer) Backer
• Chlorophytum bowkeri Baker
• Chlorophytum capense (L.) Voss
• Chlorophytum comosum (Thunb.) Jacques – zielistka Sternberga
• Chlorophytum gallabatense Schweinf. ex Baker
• Chlorophytum krookianum Zahlbr.
• Chlorophytum laxum R. Br.
• Chlorophytum macrophyllum (A. Rich.) Asch.
• Chlorophytum mannii Baker
• Chlorophytum orchidastrum Lindl.

Zastosowanie

• Rośliny ozdobne : ze względu na piękne, często pasiaste ulistnienie, niektóre gatunki znajdują się w uprawie doniczkowej. W Polsce uprawiany jest głównie jeden gatunek – zielistka Sternberga .

Przypisy