Wiąz szypułkowy
Systematyka [1]
Domena :	eukarionty
Królestwo :	rośliny
Klad :	rośliny naczyniowe
Klad :	rośliny nasienne
Klasa :	okrytonasienne
Klad :	klad różowych
Rząd :	różowce
Rodzina :	wiązowate
Rodzaj :	wiąz
Gatunek :	wiąz szypułkowy
Nazwa systematyczna
Ulmus laevis Pall.

Pokrój

Rozszerzenia dolnej części pnia starszych drzew

Wiąz szypułkowy, limak, (Ulmus laevis) – gatunek drzewa należący do rodziny wiązowatych .

Rozmieszczenie geograficzne

Europa środkowa, wschodnia i południowo-wschodnia aż po Kaukaz, na wschód od Uralu. Nie występuje w Anglii i nie przekracza granicy Bałtyku i Morza Północnego. W Europie Zachodniej jest dość rzadki, w południowo-wschodniej zaś jest bardziej pospolity od wiązu polnego . W całej Polsce jest dość pospolity.

Morfologia

Pokrój

Drzewo o szerokiej, kopulastej lub pucharowato rozszerzonej ku górze koronie i o wysokości do 35-40m. Obwodowe, drobne gałęzie często zwisają. Pień o średnicy do 1,5 m jest prosty, u drzew wolno stojących często bywa nisko rozdzielony na kilka odnóg o dość sporych rozmiarach. Korowina na pniu młodych drzew u podstawy łuszczy się cienkimi płatami. Bardzo charakterystyczne dla tego gatunku są deskowato rozszerzone nasady głównych korzeni. Natomiast u drzew starszych nasada pnia jest przez to rozszerzona i wzmocniona poprzez potężne wsporniki.

Pędy

Pędy, nawet starsze gałązki, szczeciniasto owłosione. Pączki jednakowej wielkości i kształtu. Łuski dwubarwne – jasnobrunatne z ciemniejszymi brzegami. Pączki ostre. Pęd bruzdowany, bardzo gęsto się rozgałęzia.

Liście

Liście o kształcie eliptycznym lub odwrotnie jajowatym, najszersze powyżej środka, długości 6-14 cm, podwójnie piłkowane, na szczycie nagle zaostrzone. Charakterystyczną cechą tego gatunku jest silna asymetryczność liści u nasady. Z wierzchu liście są gładkie lub nieco szorstkie, od spodu miękko omszone. Ogonek liściowy krótki (4-6mm).

Kwiaty

Na długich, zwisających szypułkach. Okwiat 6-dzielny o orzęsionych brzegach. Pręciki (6-8) o fioletowych pylnikach. Znamiona białe. Kwitnie od marca do kwietnia

Owoce

Owocem jest spłaszczony orzeszek otoczony dokoła pergaminowatym skrzydełkiem. Owoce niewielkie, gęsto i drobno orzęsione, z orzeszkiem pośrodku, zwisające na długich i cienkich szypułkach. Dojrzewają w maju – czerwcu, szybko opadają z drzewa i wkrótce kiełkują.

Korzeń

Ma głęboki system korzeniowy. Oprócz głębokiego korzenia palowego wytwarza silne i również dość głębokie korzenie boczne. Dzięki temu jest odporny na silne wiatry.

Biologia i ekologia

Drewno

Dość twarde i ciężkie, wodoodporne. Jest pierścieniowonaczyniowe i ma jasnożółtawą i brunatną twardziel . Promienie drzewne są bardzo wąskie i widoczne jedynie na przekroju promieniowym jako krótkie i połyskujące odcinki wstęg. Na pozostałych przekrojach są niewidoczne. Słoje roczne na przekroju poprzecznym są dobrze widoczne, gdyż wytwarza pierścień dużych naczyń we wczesnej strefie słoja^[2].

Siedlisko i wymagania

Rośnie w lasach łęgowych wraz z topolami i wierzbami oraz w wilgotnych lasach na żyznych, głębokich glebach. W górach dochodzi do wysokości 1200 m n.p.m. i rośnie głównie nad potokami. Jest wymagający w stosunku do gleby – przeważnie rośnie na żyznych glebach. Dobrze znosi długotrwałe (do 20 dni) zalewy. Jest odporny na mrozy i dobrze znosi zacienienie (gatunek cienioznośny).

Zbiorowiska roślinne

Nie tworzy czystych drzewostanów, lecz występuje jako domieszka w lasach liściastych. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla SAll. Ulmenion minoris^[3].

Gatunki powiązane

Drzewo to jest rośliną żywicielską (podobnie jak inni przedstawiciele rodzaju wiąz ) gąsienic motyla ogończyka wiązowca ^[4].

Zastosowania

• Roślina ozdobna . Sadzony w parkach. Odporny na naczyniową chorobę wiązów.
• Drewno jest mniej cenne, niż u wiązu polnego i górskiego . Znajduje zastosowanie w budownictwie wodnym i meblarstwie (m.in. do wyrobu sklejek ).

Ciekawostki

• Najstarszy wiąz szypułkowy w Polsce rośnie w Komorowie (gminie Gubin, woj. lubuskie). Obwód 887 cm, średnica pierśnicy 282 cm i wysokość 35,5 m, wiek 445 lat.

Przypisy