Orzech (nux) – rodzaj suchych
owoców
zamkniętych (niepękających), jednonasiennych (rzadko dwunasiennych), odpadających od rośliny matecznej w całości. Często dla owoców o niewielkich rozmiarach używa się równoważnej nazwy orzeszek. Mają one twardą, zdrewniałą
owocnię
, niezrośniętą z
nasieniem
.
Odpadanie ułatwia specjalna tkanka oddzielająca, której pozostałością jest np. tarczka u
leszczyny
(Corylus), podobnie jest u
jaskrów
(Ranunculus) i
gryki
(Fagopyrum). U innych roślin drzewiastych orzech (prawie zawsze pojedynczy) otoczony jest przez
kupulę
, powstałą z przekształconych
przylistków
. Tak jest u
buka
(Fagus),
dębu
(Quercus) czy
kasztana
(Castanea). Wiele orzechów zaopatrzonych jest w wytwory ułatwiające rozsiewanie, np. szczecinki lotne u
kozłka
(Valeriana), błoniaste skrzydełka u
wiązu
(Ulmus), tkankę zawierającą powietrze i ułatwiającą pływanie u
olszy
(Alnus) albo zagięte kolce u niektórych gatunków
jaskrów
(Ranunculus).
Przykładem orzeszka są
kłębki
buraka
.
Specjalny przypadek przedstawiają te orzechy, których owocnia i łupina nasienna zrośnięte są razem. Dolny owoc charakterystyczny jest dla większości
astrowatych
(Asteraceae), który najczęściej nazywany jest
niełupką
(achaenium) oraz górny owoc
wiechlinowatych
(Poaceae), zwany
ziarniakiem
(caryopsis).
Bibliografia
- Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski: Słownik botaniczny. Wyd. II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003. .