Wit Stwosz
Data i miejsce urodzenia	ok. 1448 Horb am Neckar
Data i miejsce śmierci	1533 Norymberga
Dziedzina sztuki	rzeźbiarstwo malarstwo
Ważne dzieła	Ołtarz Wita Stwosza w Krakowie

Ołtarz w Kościele Mariackim w Krakowie

Ołtarz Bamberski

Tumba biskupa Piotra z Bnina w katedrze włocławskiej

Grób artysty w Norymberdze

Wit Stwosz, także Wit Stosz; niem. Veit Stoß (inne wersje imienia: Feyt, Veydt, Vit, nazwiska: Stoss, Stuos) (ur. ok. 1448 w Horb am Neckar , koło Stuttgartu , zm. jesienią 1533 w Norymberdze ) – niemiecki rzeźbiarz, grafik i malarz, jeden z najwybitniejszych przedstawicieli późnego gotyku w rzeźbie.

Życie Wita Stwosza

O najwcześniejszej edukacji artystycznej Stwosza nie wiadomo nic pewnego. Na podstawie cech jego stylu można przypuszczać, że umiejętności posługiwania się dłutem nabył w Nadrenii , której stolicą artystyczną był w tym czasie Strasburg . Na pewno miał kontakt z twórczością Mikołaja z Lejdy (działającego w Strasburgu w latach 1463 - 1467 ), ale zapewne nie był jego uczniem, a tylko jednym z wielu artystów, na których Mikołaj z Lejdy wywarł wpływ. Stwosz najpewniej znał twórczość Mistrza E.S. i Martina Schongauera .

Sferą domysłów jest dla badaczy czas również przed 1477 rokiem, a więc okres kształtowania się osobistego stylu Stwosza. Gdy przybył do Krakowa w 1477, aby podjąć się wykonania ołtarza głównego w najważniejszym kościele miejskim, był już w pełni ukształtowanym artystą. Pewne cechy obecne w Ołtarzu Mariackim wskazują, że podczas swojej podróży artystycznej Stwosz odwiedził Niderlandy , a w szczególności Brukselę . W każdym razie nie ulega wątpliwości, że znał on bardzo dokładnie twórczość Rogiera van der Weyden .

Gdy w 1477 , za Jana Thurzo Stwosz przybył do Krakowa , zrezygnował z obywatelstwa Norymbergi. Nie wiadomo, jak długo tam mieszkał, ale w Norymberdze (przed r. 1476 ) ożenił się z Barbarą Hertz, tam też urodził się jego pierwszy syn Andrzej, później zakonnik. W Krakowie urodził się Stanisław Stwosz . Florian był złotnikiem w Görlitz , Wit młodszy i Willibald byli rzeźbiarzami, Johannes malarzem i rzeźbiarzem, Martin złotnikiem w Krakowie [1] . Miał brata Macieja Stosza (ok.1450-1540), złotnika.

Po wykonaniu Ołtarza Mariackiego oraz paru innych zamówień (m. in. nagrobków króla Kazimierza Jagiellończyka i biskupa Piotra z Bnina ) Stwosz w 1496 przeprowadził się z powrotem do Norymbergi. W tym samym roku umarła jego żona Barbara. W następnych latach, prawdopodobnie na skutek zmowy dwóch kupców norymberskich, Stwosz wplątał się w poważne kłopoty. Pożyczył dużą kwotę pieniędzy jednemu z nich – Hansowi Starzedlowi – który wkrótce zbankrutował. Stwosz, nie mogąc odzyskać należnej mu sumy przed sądem, w marcu lub kwietniu 1503 podrobił weksel, na którym postawił fałszywy podpis i pieczęć. Fałszerstwo zostało wykryte, a artysta schronił się do klasztoru karmelitów , gdzie zakonnikiem był jego syn. Przebywając w klasztorze doszedł do ugody w sprawie weksla z jego wystawcą; ugoda ta jednak nie uchroniła go od odpowiedzialności z oskarżenia publicznego za fałszerstwo. Opuściwszy klasztor został zatrzymany 16 listopada 1503 przez straż miejską i osadzony w więzieniu. Z pomocą przyszedł jego zięć, Jörg Trummer, obywatel miasta Münnerstadt . Stwosz uniknął kary śmierci lub oślepienia dzięki wyjednanemu przez zięcia wstawiennictwu biskupa Würzburga Wawrzyńca z Bibra i rycerza frankońskiego Betza von Romrodt. Karę ograniczono do wypalenia mu 4 grudnia 1503 rozgrzanym żelazem piętna na obu policzkach i nakazania nieopuszczania miasta do końca życia. Zakazowi się jednak nie podporządkował i uciekł do Münnerstadt, co doprowadziło do nowego konfliktu z Radą Miejską.

Potomstwo

Jego syn, Jan, był autorem ołtarza w kościele św. Walpurgii w Heltau oraz ołatarza Kościoła na Wzgórzu w Segieszowie ^[1] w siedmiogrodzie .

Ważniejsze dzieła

• Ołtarz główny (Zaśnięcia NMP) w kościele Mariackim w Krakowie , 1477-1489
• Rzeźby i malowidła ołtarza z kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny we wsi Książnice Wielkie
• Nagrobek króla Kazimierza IV Jagiellończyka (zm. 1492) w kaplicy Świętokrzyskiej katedry wawelskiej , współpracował z nim Jorg Huber z Passawy , który wyrzeźbił kapitele baldachimu.
• Krucyfiks w nawie południowej Kościoła Mariackiego w Krakowie fundacji Henryka Slackera
• Chrystus w Ogrodzie Oliwnym - piaskowcowa płaskorzeźba w Muzeum Narodowym w Krakowie około 1480-85 r.
• Tumba Piotra z Bnina (zm. w 1494) w katedrze we Włocławku - ok. 1493-95
• Płyta nagrobna prymasa Zbigniewa Oleśnickiego (zm. w 1493) w katedrze gnieźnieńskiej
• Modlitwa w Ogrójcu z kościoła pw. Wszystkich Świętych w Ptaszkowej (gm. Grybów, woj. Małopolskie) ok. 1490
• Epitafium Pawła Volckamera w kościele św. Sebalda w Norymberdze , 1499
• Epitafium Filipa Kallimacha w kościele Św. Trójcy , przed 1500
• Krucyfiks ze Szpitala Św. Ducha w Norymberdze , ok. 1510 (obecnie w Germanisches Nationalmuseum w Norymberdze)
• Krucyfiks Wickla z kościoła NMP w Norymberdze, 1520 (obecnie w kościele św. Sebalda)
• Zwiastowanie NMP, kościół św. Wawrzyńca w Norymberdze, 1517/18
• prawdopodobny jest udział Stwosza przy nagrobku cesarza Maksymiliana I (w kościele dworskim w Innsbrucku ), odlanego przez Gilga Sesselschreibera
• Ołtarz Bożego Narodzenia wykonany dla kościoła karmelitów w Norymberdze , obecnie w katedrze w Bambergu , 1523

Ciekawostki

Kronikarz polski Jan Długosz pisał w swoich tekstach o Wicie Stwoszu (źródło!). Wit Stwosz występuje także w książce Antoniny Domańskiej pt. "Historia żółtej ciżemki", a również w utworze K.I. Gałczyńskiego pt. "Wit Stwosz".

Bibliografia

• Piotr Skubiszewski, Wit Stwosz, Warszawa 1985

Literatura dodatkowa

• Jan Białostocki, W sprawie wpływów włoskich w płycie Kallimacha "Biuletyn Historii Sztuki", XIX 1957, s. 178-182
• Adam Bochnak, Wit Stwosz w Polsce, Warszawa 1950
• Adam Bochnak, Pomnik Kallimacha, "Studia Renesansowe", I, 1956, s.129-139
• Szczęsny Dettloff, U źródeł sztuki Wita Stosza, Warszawa 1935
• Szczęsny Dettloff, Przyczynki do genealogii Wita Stosza, "Rocznik Krakowski" XXV, 1935, s. 89-107
• Szczęsny Dettloff, Kamienny krucyfiks Wita Stosza w krakowskim kościele Mariackim, "Dawna Sztuka", II, 1939
• Szczęsny Dettloff, Krakowski projekt na Ołtarz Bamberski Wita Stosza, "Rocznik Krakowski", XXVI, 1935, s. 89-107
• Szczęsny Dettloff, Zagadnienia twórcze Ołtarza Mariackiego Wita Stosza, "Rocznik Historii Sztuki", I, 1956, s. 99-236
• Szczęsny Dettloff, Ze studiów nad sztuką Wita Stosza. Późnogotyckie krucyfiksy krakowskie, "Biuletyn Historii Sztuki", XI, 1949, s. 1-42
• Szczęsny Dettloff, Czy Wit Stosz wykonał ołtarz dla Schwazu?, "Biuletyn Historii Sztuki", XI, 1949, s. 179-187
• Szczęsny Dettloff, Wit Stwosz Wrocław 1961
• Tadeusz Dobrowolski, Józef Dutkiewicz, Wit Stwosz. Ołtarz Mariacki, Warszawa 1951
• "Folia Historiae Artium", XXV, 1989 (numer monograficzny w całości poświęcony Stwoszowi)
• Zdzisław Kępiński, Wit Stwosz, Warszawa 1981
• Adam S. Labuda (red.), Wit Stwosz. Studia o sztuce i recepcji, Warszawa-Poznań 1986
• Maria Łodyńska-Kosińska Stwosz. Lata krakowskie (1477 - 1496), Warszawa 1998. «Studia Instytutu Sztuki PAN», t. 2.
• Maria Skubiszewska, Program ikonograficzny nagrobka Kazimierza Jagiellończyka w katedrze wawelskiej, "Studia do Dziejów Wawelu", IV, 1978, s. 117-206
• Piotr Skubiszewski, Rzeźba nagrobna Wita Stwosza Warszawa 1957
• Dobrosława Horzela, Adam Organisty (red.) Wokół Wita Stwosza, Katalog wystawy, Kraków 2004
• Wokół Wita Stwosza. Materiały z międzynarodowej konferencji naukowej w Muzeum Narodowym w Krakowie 19 – 22 maja 2005, Muzeum Narodowe w Krakowie 2006. «Studia i materiały Naukowe Muzeum Narodowego w Krakowie», [t. 2]

Linki zewnętrzne

• Janusz Kębłowski, Wit Stwosz w Krakowie
• Życie i twórczość Wita Stwosza
• Wit Stwosz – Szwab w Krakowie - artykuł z miesięcznika Mówią Wieki

Błąd w : Istnieje znacznik <ref>, ale nie odnaleziono znacznika <references/>