Trop – nazwa nadawana zbiorowo kilku gatunkom muzycznym, z których wszystkie opierają się na poszerzaniu fragmentów istniejącego już wcześniej odcinka
chorału gregoriańskiego
poprzez wstawki tekstowe, muzyczne lub tekstowo-muzyczne (tzw. interpolacje). Istnieją trzy rodzaje tropu:
- opierający się na dodaniu melizmatu – czyli wstawki muzycznej pozbawionej nowego tekstu;
- tzw. prosula, prosa, verba lub versus: trop opierający się na podłożeniu tekstu pod istniejący wcześniej melizmat;
- tzw. laudes lub versus: trop opierający się na nowym wersie lub wersach, zawierających i tekst, i muzykę.
Tropy wywodzą się z
VIII
-
IX wieku
, a ich prawzorów doszukuje się w
Grecji
. Tropy upowszechniły się wkrótce w
Rzymie
, a potem w kulturze
średniowiecznego
Zachodu w kręgu klasztorów
benedyktynów
. Układane były po
łacinie
, a później także w językach narodowych. Początkowo tropy pisane były ozdobną
prozą
, następnie
heksametrem
lub
wierszem sylabicznym
. Około
XI wieku
wprowadzono do tropów
rym
.
Tropowaniu podlegały najczęściej krótkie teksty lub sformułowania liturgiczne, takie jak
Kyrie eleison
,
Sanctus
, Ite, missa est czy
Alleluja
. Współcześnie w mszale znajdują się również tzw. kyrie tropowane – jak np. "Panie, który zostałeś posłany, aby uzdrowić skruszonych w sercu, zmiłuj się nad nami", w którym początkowe "Panie, zmiłuj się nad nami" zostało poszerzone wewnętrznym tekstowo-muzycznym tropem.
Uznaje się, że tropy muzyczne (melizmaty) dodawane do słowa Alleluja, tzw. jubilacje, doprowadziły w rezultacie do powstania nowego gatunku:
sekwencji
. Niektórzy badacze upatrują także początków
motetu
w tropowaniu głosu duplum
organum melizmatycznego
pisanego techniką discantową.
Najstarszy polski trop to
Bogurodzica
. Starym tropem jest też pieśń
wielkanocna
Krystus z martwych wstał je. Jest to jednocześnie pierwszy polski zapis pieśni znaleziony w Graduale płockim z
XIV wieku
.
Zobacz też
Bibliografia
- Encyklopedia Muzyki, red. A. Chodkowski, Warszawa, PWN, 2001 .
- Małgorzata Kowalska, "ABC Historii Muzyki", Kraków, Musica Iagiellonica, 2001.
- Alejandro Enrique Planchart, "Trope (i)", The New Grove Dictionary of Music and Musicians, London, Macmillan, 2001.
