Mitologia sumeryjska to mitologia z południowych terenów Mezopotamii z okresu, kiedy były pod panowaniem Sumerów . Wiele przejęły z niej mitologie Akadu , Babilonii i Asyrii .

Najstarsze dokumenty pochodzą z miasta Uruk , w którym znajdował się kompleks świątynny obejmujący posiadłości ziemskie i dwie wielkie świątynie ( ziggurat ), jedna boga nieba Anu i druga bogini płodności, miłości i wojny Inanny , uosobienia Wielkiej Matki.

Każde z wielkich miast Sumeru stanowiło ośrodek kultu jakiegoś boga, w Nippur czczono Enlila , w Eridu czczono Enkiego . Zazwyczaj główne bóstwo nazywano "Panem miasta". Utu był Panem Larsy , Nanna Panem Ur , a Ninurta Panem Lagasz . Pomniejszym bóstwom stawiano ołtarze w świątyniach głównych bogów i niewielkie kapliczki.

Kultura Sumeru przeżyła swój okres świetności między III a II tysiącleciem p.n.e., wtedy powstały pierwsze poematy opowiadające o bogach, najstarsze z nich są datowane na około 2500 p.n.e., późniejsze na około 1700 p.n.e. W jednym z najstarszych mitów kosmologicznych stworzycielką życia jest bogini Nammu (pierwotne wody), która przez partenogenezę zrodziła pierwszą parę bogów: Niebo (An) i Ziemię (Ki). Oni byli rodzicami boga powietrza Enlila.

Według innego mitu, po oddzieleniu nieba i ziemi Enlil sporządził motykę i zrobił nią dziurę w ziemi, a z tej dziury wyrósł jak roślina pierwszy człowiek. Inny mit o tej samej tematyce przypisuje stworzenie pierwszego człowieka Enkiemu i Inannie. Ponieważ bogowie byli zmęczeni staraniem o zapewnienie sobie pożywienia, Enki wpadł na pomysł ulepienia z gliny człowieka, któremu dałaby życie Bogini Matka. Tak powstali ludzie i ich zasadniczym obowiązkiem jest zapewnić pożywienie bogom.

"Gdy królestwo boże zstąpiło na ziemię, rozkwitło w Eridu " – tym tekstem otwiera się najstarsza lista sumeryjskich królów , świadczy to o przekonaniu Sumerów , że władza zstąpiła z nieba i przez niebo jest usankcjonowana. Pierwszy król Alilim panował 28800 lat, a drugi Alagar 36000 lat, co przypomina długowieczność Adama i jego potomków w Starym Testamencie . Ta długowieczność władców Sumeru kończy się wraz z potopem .

Pierwsza triada najważniejszych bogów obejmowała: Anu, Enlila i Enki. Druga triada bogów astralnych składała się z: Nanny (Księżyca), Utu (Słońca) i Inanny bogini gwiazdy Wenus.

Obok ziemi istniał jeszcze raj Dilmun , w którym nikt nie chorował i nie umierał, oraz świat podziemny Kur , w którym królowała starsza siostra Inanny Ereszkigal .

Najważniejszym świętem religijnym Sumeru, było święto Nowego Roku (a-ki-til), obchodzone przez Babilończyków (akitu).

Po części mitologia sumeryjska jest znana z eposu o Gilgameszu i poematu kosmogonicznego Enuma Elisz .

Panteon bóstw

Do ważniejszych bóstw zaliczają się:

• Anu (An) – bóg nieba
• Abzu (Apsu) – ocean słodkich wód
• Dumuzi (Tammuz) – bóg wiosny i urodzaju, opiekun pasterzy, kochanek Isztar
• Enki – bóg słodkich wód, czczony w Eridu
• Enlil – bóg powietrza, ojciec Nanna
• Ereszkigal – bogini śmierci i świata podziemnego, siostra Isztar
• Inanna – bogini miłości i wojny, czczona głównie w Uruk, utożsamiana z babilońsko-asyryjską Isztar
• Iszkur – bóg burzy
• Ki (Uras)- ziemia
• Nammu – bogini pierwotnego morza
• Nanna (Enzu) – bóg księżyca, syn Enlila i Ninlil, ojciec Utu
• Ningal – żona Nanna
• Ninhursag – bogini matka, symbol życia i płodności ziemi
• Ninlil – żona Enlila, matka Nanna
• Nintur – opiekunka ciężarnych kobiet
• Tiamat – bogini słonego oceanu, matka bogów
• Utu – bóg słońca, syn Nanna
• Asag

Źródła

(dla wymienionych bóstw)

• M. Leach Leksykon bóstw, wyd Atena, 1992 Poznań,
• K. McLeich Leksykon mitów i legend świata wyd. Książka i Wiedza, Warszawa 2001

Zobacz też

• Akitu