Max Delbrück (ur.
4 września
1906
w
Berlinie
,
Niemcy
, zm.
9 marca
1981
w
Pasadenie
w
Kalifornii
) – niemiecki, a od 1945 r. amerykański
genetyk
,
mikrobiolog
i
biofizyk
, laureat
Nagrody Nobla
z dziedziny
fizjologii
i
medycyny
w roku
1969
za odkrycie budowy genetycznej i mechanizmu replikacji
wirusów
.
Życie
Delbrück był najmłodszym synem historyka
Hansa Delbrücka
i prawnukiem
Justusa Liebiga
.
Studiował na uniwersytecie w
Getyndze
najpierw
astronomię
, następnie świeżo wtedy odkrytą
mechanikę kwantową
, by przejść w końcu do
fizyki teoretycznej
. Właśnie w zakresie fizyki teoretycznej doktoryzował się w
1929
r.
Po kilku pobytach za granicą (Anglia, Dania, Szwajcaria) rozpoczął w
1932
r. pracę w Instytucie Chemicznym im. Cesarza Wilhelma (Kaiser-Wilhelm-Institut für Chemie) w Berlinie-Dahlem. Był tam m.in. asystentem
Lise Meitner
i
Ottona Hahna
. Po dojściu do władzy
narodowych socjalistów
ten niepaństwowy instytut zachował pewną niezależność i przyciągał wielu zagranicznych uczonych.
Z inicjatywy
Nielsa Bohra
zwrócił się Delbrück ku interdyscyplinarnom badaniom w obszarze
biologii
. W
1935
r. opublikował wraz z genetykiem Nikołajem Timofiejewem-Riesowskim i Karlem Günterem Zimmerem pracę o
mutacjach genowych
, w której zaproponowali oni pojmowanie
genów
jako kompleksowych związków
atomów
. Była to pierwsza próba stworzenia modelu genu, na 18 lat przed odkryciem
podwójnej helisy
DNA
przez
Francisa Cricka
i
Jamesa Watsona
.
W
1937
r. polityczny nacisk na badania stał się zbyt duży. Delbrück emigrował do
Stanów Zjednoczonych
Ameryki. Tutaj głównie w
Kalifornijskim Instytucie Technologicznym
(Caltech) w Pasadenie prowadził w latach
1937
-
1939
i od
1947
badania nad
bakteriofagami
. W tym czasie współpracował ściśle z
Salvadorem Edwardem Lurią
, wspólnie z którym odkrył w
1942
r. zdolność bakteriofagów do samorzutnego tworzenia form mutacyjnych. W
1946
r. Delbrück wraz z
Alfredem Day Hersheyem
odkrył zjawisko
rekombinacji
u bakteriofagów. Badania tych trzech naukowców stworzyły podstawy współczesnej
biologii molekularnej
i
genetyki
i doprowadziły ich do uzyskania wspólnie w
1969
r.
Nagrody Nobla
z fizjologii/medycyny.
Jako profesor biologii prowadził dalej badania w Caltechu (do
1977
r.). Punktami ciężkości jego badań były
fizjologia
zmysłów
,
chemia kwantowa
i mutacje (głównie u
muszki owocowej
Drosophila melanogaster).
Zasługą Delbrücka w szerszym zakresie jest przede wszystkim wprowadzenie
modeli matematycznych
i
metod naukowych
do biologii. Również jego apel na rzecz interdyscyplinarności oraz otwartej współpracy środowisk naukowych, poparty swoim własnym przykładem, znalazł naśladowców i spore uznanie w świecie nauki.
W
1962
r. dzięki jego wsparciu powstał Instytut Genetyki na uniwersytecie w
Kolonii
w
Niemczech
.
W
1941
r. Max Delbrück pojął za żonę Mary Bruce. Miał z nią czworo dzieci.
Jego brat Justus Delbrück, siostra Emmi Bonhoeffer i szwagier Klaus Boenhoffer (brat
Dietricha Bonhoeffera
) działali w latach wojny w niemieckim ruchu oporu.
Ważniejsze prace
- Über die Natur der Genmutation und der Genstruktur (z N. W. Timofiejewem-Riesowskim i K. G. Zimmerem), Berlin
1935
- The growth of bacteriophage (z E. L. Ellisem),
1938
- Multiplication and variations of viruses,
1952
- Photo-reactions in Phycomyces (z R. Cohenem),
1959
- Über Vererbungschemie, Köln
1963
- A physicist's renewed look at biology,
1970
- Signal transducers,
1972
- Anfänge der Wahrnehmung, Mainz
1974
Źródła
- Beata Tarnowska (red.), Nagrody Nobla. Leksykon PWN, Warszawa 2001, .
Linki zewnętrzne
