Kazimierz Chodynicki (ur.
31 marca
1890
w
Warszawie
, zm.
14 maja
1942
w Warszawie) - historyk polski, profesor
Uniwersytetu Wileńskiego
i
Poznańskiego
.
Był synem adwokata Pawła (uczestnika
powstania styczniowego
, zesłańca) i Ludwiki z Zawiszów (nauczycielki gimnazjalnej historii i literatury). Ukończył gimnazjum E. Konopczyńskiego w Warszawie (
1909
), następnie studiował historię i historię literatury na
Uniwersytecie Jagiellońskim
(1909-
1914
), m.in. pod kierunkiem
Ignacego Chrzanowskiego
, Stanisława Krzyżanowskiego,
Wacława Sobieskiego
. Pod opieką Krzyżanowskiego obronił w 1914 doktorat na UJ (na podstawie pracy Próby zaprowadzenia chrześcijaństwa na Litwie przed rokiem 1386). W latach
1910
-1914 był prezesem studenckiego Koła Historyków UJ. Lata
1915
-
1918
spędził w
Moskwie
, gdzie uczył historii w polskich gimnazjach emigracyjnych. Od 1918 wykładał średniowieczną historię powszechną w Wolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie (od
1920
jako docent, po habilitacji na
Uniwersytecie Warszawskim
na podstawie pracy Stosunek Rzeczypospolitej do wyznania grecko-wschodniego, przygotowanej pod kierunkiem
Marcelego Handelsmana
). Pracował również jako archiwista w Archiwum Akt Dawnych w Warszawie (1919-1921). W
1921
przeniósł się do
Wilna
, gdzie został profesorem nadzwyczajnym Uniwersytetu i kierownikiem Katedry Historii Średniowiecznej i Nauk Pomocniczych. Od
1928
pozostawał związany z Uniwersytetem Poznańskim, kierował Katedrą Historii Wschodniej Europy, od
1934
był profesorem zwyczajnym, a w roku akademickim
1933
i
1937
pełnił funkcję dziekana Wydziału Humanistycznego.
Po wybuchu wojny był więziony na
Pawiaku
jako zakładnik (październik
1939
-kwiecień
1940
). Po zwolnieniu pracował jako urzędnik w Warszawie, brał udział w
tajnym nauczaniu
oraz wykładał historię
XVI
w. i nauki pomocnicze historii na Uniwersytecie Ziem Zachodnich w Poznaniu i tajnym Uniwersytecie Warszawskim.
W pracy naukowej zajmował się historią średniowiecza Europy wschodniej, historią Kościoła
prawosławnego
, dziejami
reformacji
w Polsce. Analizował walki wpływów politycznych Polski, arcybiskupstwa ruskiego i
zakonu krzyżackiego
w
XIV
w., co uznał za powody pozostawania
Litwy
w pogaństwie do unii z Polską. Był autorem hipotezy o
żmudzkim
pochodzeniu
dynastii Giedymina
. Zapoczątkował badania nad dziejami unii kościelnych od
XV
do
XVII
w. Określił przyczyny powstania
unii brzeskiej
- wpływy
Kurii Rzymskiej
, stosunki wewnętrzne w Kościele prawosławnym i stosunki wewnętrzne w Rzeczypospolitej. Ogłosił szereg prac, m.in.:
- Poglądy na zadania historii w epoce
Stanisława Augusta
(1915)
-
Zygmunt August
wobec wyznania grecko-wschodniego (1916)
- Reformacja w Polsce (1921)
- Kilka uwag o niektórych zadaniach nauki polskiej w zakresie
paleografii
i dyplomatyki ruskiej (1925)
- Geneza dynastii Giedymina (1926)
- O wpływach polskich na dokument ruski Wielkiego Księstwa Litewskiego (1926)
- Rękopis Raudański (1926)
- Legenda o męczeństwie 14 franciszkanów w Wilnie (1927)
- Geneza i rozwój legendy o 3 męczennikach wileńskich (1928)
- Geneza i rozwój podania o zabójstwie Zygmunta Kiejstutowicza. Ze studiów nad dziejopisarskim litewskim (1928)
- Sprawa o spalenie zboru ewangelickiego w Giałowie na Żmudzi (1928)
- Tradycja jako źródło historyczne (1928)
- Lata uniwersyteckie
Lelewela
1804-1808 (1929)
- Kilka zagadnień z dziejów wewnętrznych Litwy po
Unii Lubelskiej
(1930)
- W sprawie genezy Orła polskiego (1930)
- Kościół prawosławny a Rzeczpospolita Polska. Zarys historyczny 1370-1632 (1934)
- Geneza unii brzeskiej (1935)
- Początek dziejów nowoczesnych (1936, w: Wielka historia powszechna)
- Z dziejów prawosławia na Wołyniu 992-1596 (1937)
Był członkiem-korespondentem
PAU
(od
1927
), członkiem Polskiego Towarzystwa Naukowego w Moskwie (1915), członkiem zwyczajnym Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk (1928), członkiem Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Wilnie. W latach 1923-1928 redagował pismo "Ateneum Wileńskie". Zmarł na chorobę płuc, której nabawił się w czasie uwięzienia na Pawiaku; znaczna część jego rękopisów została spalona przez Niemców po
powstaniu warszawskim
.
Źródła
- Biogramy uczonych polskich, Część I: Nauki społeczne, zeszyt 1: A-J, Wrocław 1983
-
Dariusz Matelski
, Kazimierz Chodynicki (1890-1942). Wspomnienie, „Gazeta Wyborcza Poznań”, nr 129 (4340) z 4 czerwca 2003, s. 8.
- Dariusz Matelski, Grabież dóbr kultury w wojnach Rzeczypospolitej Obojga Narodów (1569-1795). Książka dedykowana pamięci kierowników Katedry Historii Wschodu Europy Uniwersytetu Poznańskiego -
prof. Józefowi Paczkowskiemu (1861-1933)
, prof. Kazimierzowi Chodynickiemu (1890-1942) i
prof. Henrykowi Łowmiańskiemu (1898-1984)
, (Poznań 2005).