Wizerunek cesarza – fragment mozaiki z kościoła w Rawennie

Justynian I Wielki jako obrońca wiary – środkowa część dyptyku z kości słoniowej; początek VI wieku Bizancjum

Justynian na mozaice w kościele San Vitale w Rawennie

Justynian I Wielki, Iustinianus Flavius (właśc. Petrus Sabbatius) (ur. 11 maja 483 w Tauresium , Prowincja Iliria , zm. 13 listopada 565 w Konstantynopolu ) – cesarz bizantyjski od 1 sierpnia 527 do 13 listopada 565 , święty Kościoła prawosławnego . Siostrzeniec cesarza Justyna I .

W 525 roku poślubił Teodorę . Został ogłoszony przez Justyna współcesarzem 1 kwietnia 527 , a koronowany razem z Teodorą przez patriarchę w Hagia Sofia cztery dni później. Od 1 sierpnia, kiedy zmarł Justyn, Justynian był jedynym władcą Konstantynopola.

Zdolny, energiczny i dobrze wykształcony, zanim objął władzę, był oficerem konnej straży przybocznej cesarza, tzw. scholarów.

Jeden z największych cesarzy, którzy bardzo energicznie rozwinęli Bizancjum, dzięki czemu stało się ono prawie nie do zdobycia. Po śmierci swojego wuja Justyna I Justynian I postawił sobie ambitny cel odzyskania terytorium dawnego Cesarstwa Rzymskiego (Imperium Romanum) i jego potęgi. Prowadził więc wojny w Italii z Gotami ( 534 ^[1]), w Azji z Persami i w Afryce z Wandalami ( 534 ^[1]). Wodzowie Belizariusz i Narses odzyskali Afrykę, Italię i południowo-wschodnią część Hiszpanii , jednak nie były to podboje trwałe.

W roku 529 ^[2] na rozkaz Justyniana zamknięto Akademię Platońską . Skupieni w niej filozofowie uciekli do Persji , część z nich znalazła schronienie w Harranie .

Justynian był sprawnym reformatorem administracji państwowej. Niestety, wprowadzane reformy i wojny obciążały skarb państwa i Justynian podnosił podatki. 11 stycznia 532 mieszkańcy Konstantynopola , po odrzuceniu przez cesarza ich żądań dotyczących obniżenia podatków i zmniejszenia kosztów administracji, wzniecili powstanie zwane powstaniem "Nika" (od okrzyku "zwyciężaj" podczas walk cyrkowych). Justynian z trudem utrzymał władzę, bunt został krwawo stłumiony przez jednego z jego wodzów Belizariusza . Zginęło ok. 30 tysięcy ludzi.

W roku 553 Justynian zwołał do Konstantynopola sobór , nie licząc się z opinią hierarchii kościoła Zachodu. Na soborze zostały potępione poglądy Ibasa i Teodoreta z Cyru .

Czas panowania Justyniana przyniósł dla cesarstwa wiele pozytywnych zmian. Powołał komisję, złożoną z prawników i uczonych, której zadaniem było unowocześnienie i usystematyzowanie prawa rzymskiego . Na czele zespołu stanął prawnik Tribonianus . Najpierw komisja wydała Digesta – zbiór opinii wybitnych rzymskich prawników na temat konkretnych przypadków prawnych. Największą zasługą justyniańskiej komisji kodyfikacyjnej było spisanie " Kodeksu Justyniana " ( Corpus iuris civilis , 528 - 534 ). Również jego słynna małżonka Teodora przyczyniła się do nadania kobietom w kodeksie wielu praw.

Przyjął tytuł Basileus (autokrata) - sprawował rządy silnej ręki. Wprowadził cezaropapizm , oznaczało to że cesarz zwoływał synody i decydował o dogmatach . Przyczynił się do rozwoju kulturalnego, klasyfikacji praw, podzielił prawo na cywilne i karne, za jego panowania powstała Hagia Sophia

Za panowania Justyniana I Wielkiego powstało wiele budowli użyteczności publicznej, a prestiżowym przedsięwzięciem było ufundowanie trzeciej bazyliki Hagia Sofia (Świętej Mądrości) w Konstantynopolu (dwie poprzednie uległy zniszczeniu). Władca budował świątynie nawet w dalekich prowincjach, np. Kościół San Vitale w Rawennie . Monumentalne budowle, akwedukty , drogi i mosty oraz łaźnie publiczne miały zapewnić Justynianowi propagandowy sukces wśród obywateli cesarstwa. Jednak kwitnące donosicielstwo, brak tolerancji religijnej (potajemne praktyki były karane śmiercią), ostra cenzura i próżność cesarza psuły ten wizerunek.

W roku 542 w Konstantynopolu wybuchła trwająca 4 miesiące epidemia dżumy, którą nazwano dżumą Justyniana . W czasie jej trwania w samej stolicy zmarło ponad 300 000 ludzi^[3].

Przypisy

Bibliografia

Poprzednik Justyn I

Cesarz bizantyjski 527 - 565

Następca Justyn II