Sobór konstantynopolitański II – zwołany w 553 przez cesarza Bizancjum Justyniana ( 527 - 565 ) w celu osiągnięcia jedności z monofizytami , którzy przeważali na znacznym obszarze Syrii , Etiopii i Egiptu .

Cesarz, pragnąc zjednoczyć Cesarstwo wokół idei "jedno cesarstwo - jedna religia", dążył do przywrócenia do jedności kościelnej monofizytów. Cel ten chciał osiągnąć poprzez reinterpretację lub rewizję stwierdzeń dogmatycznych przyjętych przez sobór chalcedoński w taki sposób, aby definicje dogmatyczne soboru w Chalcedonie stały się możliwe do przyjęcia dla monofizytów. W tym celu w 544 roku potępił tak zwane Trzy rozdziały , czyli pisma trzech teologów antiocheńskiej szkoły teologicznej - Teodora z Mopsuestii oraz jego uczniów Ibassa z Edessy i Teodoreta z Cyru . Nauczanie tych dwóch ostatnich było badane przez Sobór chalcedoński i po odrzuceniu przez nich doktryny Nestoriusza , uniknęli potępienia.

Chcąc nadać powagi swoim postanowieniom, cesarz skłonił papieża Wigiliusza do wydania w 548 roku tak zwanego Wyroku-Iudicatum, potępiającego Trzy rozdziały. Warto dodać, że miasto Rzym znajdowało się wtedy pod panowaniem Bizancjum. Wywołało to powszechne oburzenie w Kościołach na Zachodzie, więc wkrótce papież wycofał swoje poparcie dla Iudicatum. W tej sytuacji cesarz Justynian doszedł do wniosku, iż jedyną instytucją mającą wystarczający autorytet, aby przeforsować jego polityczno-religijne plany, jest sobór powszechny .

Sobór zwołany przez cesarza zebrał się w Konstantynopolu 3 maja 553 roku. Zgromadził 166 ojców wybranych przez cesarza, w tym 18 z Zachodu. Potępiono na nim Trzy rozdziały, Orygenesa (w tym teorię preegzystencji dusz^[1]) oraz papieża Wigiliusza (ale nie Kościół Rzymski). Cesarz nakazał skreślić jego imię z wykazu papieży . Papież Wigilusz, mimo iż przebywał w tym czasie w Konstantynopolu, nie stawił się na znak protestu na wezwanie ojców soborowych, jednakże w grudniu 553 roku cesarz zmusił go do podpisania akt soboru i dopiero wtedy pozwolił wrócić do Italii.

Recepcja Soboru

Sobór ten został uznany zarówno przez Konstantynopol , jak i przez Rzym , a także przez większość wyznań protestanckich jako piąty spośród pierwszych siedmiu Soborów Powszechnych .

Akta Soboru zatwierdził następca Wigiliusza , papież Pelagiusz I . W dalszym ciągu jednak sprzeciwiano się w całej północnej Italii , Anglii, Francji i Hiszpanii, a także w Afryce i Azji. Sprzeciw w Afryce ustał w 559 r., ale Mediolan trwał w schizmie aż do 571 , kiedy cesarz Justyn II (cesarz bizantyjski) wydał swój Henotikon (Akt Jedności). W Istrii opór trwał aż do 607, po pojednaniu część biskupów utworzyła schizmatycki wobec patriarchatu Akwilei , Patriarchat Staroakwilejski. Trwał on cały VII w., do pojednania doszło na Synodzie w Akwilei ( 700 ), dwadzieścia lat po tym, jak akta Soboru (Piątego Soboru powszechnego ) zatwierdził następny, Szósty Sobór konstantynopolitański III ^[2]. Rozwiązania teologiczne Soboru przyjmował także papież Grzegorz Wielki : (...) Szanuję również piąty synod, na którym odrzucono tzw. list Ibasa , pełny błędów, potępiono Teodora , który rozdzielając osobę pośrednika między Bogiem a ludźmi na dwie subsystencje popadł, jak mu wykazano, w wiarołomną bezbożność, tam także /odrzucono/ wydane w szale zapamiętania pisma Teodoreta , potępiające wiarę błogosławionego Cyryla ^[3].

Współcześni historycy Kościoła często mówią o tym Soborze z zakłopotaniem. U wielu teologów nie cieszy się on wielkim autorytetem, czego powodem jest także fakt, że teologia XX i XXI w. bliższa jest szkole antiocheńskiej , podczas gdy potępienie Trzech Rozdziałów dokonało się z pozycji szkoły Aleksandryjskiej .

Przypisy