Jezioro Sarykamyskie (
turkm.
i
uzb.
Sariqamish-Kuli; transliteracja angielska - różna: Sarygamysh Koli, Saryqamysh Koli, Sariqamish Kuli; także z
ros.
: Ozero Sarykamysh, Ozero Sarykamyshskoye) - bezodpływowe słone
jezioro
na pograniczu
Turkmenistanu
i
Uzbekistanu
, położone w
depresyjnej
Kotlinie Sarykamyskiej (część
Niziny Turańskiej
). Poziom wody zmienia się, toteż wielkość i powierzchnia jeziora także są zmienne; obecnie ma niespełna 100
km
średnicy i powierzchnię 5000 km², przy położeniu lustra wody ok. 60
m
p.p.m.
. Dno jeziora sięga 110 m p.p.m.[1]
Historia
Depresyjna Kotlina Sarykamyska w historii geologicznej była wielkorotnie zalewana wodami rzecznymi i tworzyły się w niej, a następnie zanikały jeziora. Do XVI wieku jedno z odgałęzień
Amu-darii
doprowadzało wody do jeziora Sarykamyskiego, które zajmowało wówczas znacznie większy obszar niż obecnie. Z jeziora wypływała w kierunku
Morza Kaspijskiego
nieistniejąca dziś rzeka
Uzboj
, nad którą od
V wieku p.n.e.
osiedlali się ludzie. Zmiana biegu Amu-darii spowodowała wyschnięcie tej rzeki i
pustynnienie
kotliny. Wody Amu-darii zasilały jezioro jeszcze w lecie 1878 roku; na początku
XX wieku
wyschło ono całkowicie, pozostały po nim tylko słone bagna[2].
Współcześnie istniejące jezioro powstało w
latach 60.
XX wieku, w wyniku rabunkowej eksploatacji wód rzek
Azji Środkowej
do nawadniania
upraw
bawełny
. Sieć kanałów doprowadziła do odpływu znacznej części wód Amu-darii z głównego
koryta rzeki
i ponownego zalania kotliny. Przyczyniło się to do dalszego rozwoju katastrofy ekologicznej w rejonie
Jeziora Aralskiego
, położonego na północny wschód od Sarykamyskiego. Napływ wód do Jeziora Aralskiego stał się za mały, aby zrównoważyć
parowanie
i czwarte co do wielkości jezioro na świecie praktycznie zanikło.
Ekologia
Wody jeziora Sarykamyskiego są zasolone i zatrute
pestycydami
i
herbicydami
spływającymi z ekstensywnie uprawianych pól bawełny. Mimo tego występuje w nim obecnie kilka gatunków ryb, w dużej części
introdukowanych
; do rodzimych gatunków (pochodzących z rzek) należą
płoć
,
leszcz
i
karaś srebrzysty
[3]. Część jeziora jest obecnie obszarem chronionym (zakaznik), jednak dochodzi tu do nielegalnych połowów, pomimo że mięso ryb jest skażone chemikaliami. Jezioro stało się także ważną ostoją ptaków, obecnie gniazduje nad nim 76 gatunków, a dalsze 84 pojawia się w trakcie migracji[4].
Przypisy
Linki zewnętrzne
