Ceres, Cerera - w
mitologii rzymskiej
bogini wegetacji i urodzajów. Zaczęła być utożsamiana z
grecką
Demeter
prawdopodobnie w V wieku p.n.e.
Córka
Saturna
i
Ops
. Była siostrą i kochanką
Jowisza
, matką
Prozerpiny
(ojcem Prozerpiny był Jowisz). Jej pozostałe rodzeństwo to:
Junona
,
Westa
,
Neptun
i
Pluton
. Była jedną z najstarszych oryginalnych rzymskich bogiń; według tradycji miała swojego kapłana już w okresie królewskim. W Rzymie poświęcono jej świątynię u podnóża wzgórza
Awentyn
; pochodziła z początku V wieku p.n.e. i poświęcona była także boskim małżonkom Liberowi i Liberze. Zbudowana została pierwotnie w stylu etruskim, a po pożarze w 31 roku p.n.e. odnowiona w stylu korynckim; w czasie republiki przechowywano w niej uchwały senatu. Z pozostałych świątyń Cerery najbardziej znana była w Ostii; wzniesiono ją na planie koła i zachowały się z niej spore pozostałości. (To, czy poświęcono jej dorycką świątynię w Paestum, powstałą pod koniec VI wieku p.n.e., nazywaną obecnie jej imieniem, jest rzeczą co najmniej dyskusyjną).
Kult Ceres był popularny wśród
plebejuszy
. Jej święto Cerialia (Ceriales) obchodzono 12 kwietnia, w trakcie których ofiarowano bogini pierwsze snopki zbóż. Ludzie przebierali się w białe stroje, a biedni dostawali poczęstunek na koszt państwa. Jej kult szerzący się zwłaszcza wśród kobiet, zyskał potem pewne rysy mistyczne, chociaż nie w takiej mierze, jak np. misteria eleuzyjskie.
Antycznych rzeźb i obrazów Ceres zachowało się mało i w dodatku niezbyt wysokiej klasy artystycznej; do wyjątków należy Ceres w Museo Nazionale Romano w rzymskich Termach (prawdopodobnie z początku naszej ery).
Nowożytni artyści też rzadko ją przedstawiają. Z obrazów do najlepszych należy Ceres i Pan P. P. Rubensa z około
1626
(w madryckim Museo del Prao), dalej Ceres A. Watteau z
1712
(w National Gallery of Art w Waszyngtonie) i duży obraz Ceres z urodzajem S. Voueta z około
1640
(w National Gallery w Londynie).
Czasem jednak z jej posągami możemy spotkać się w pałacowych i zamkowych parkach z okresu późnego feudalizmu.
Symboliczna postać Cerery pojawia się w groteskach z herbami Polski i Litwy w
XVII
-wiecznej serii arrasów herbowych, a także na bordiurze Bachus i Cerera z
XVIII
-wiecznego arrasu flamandzkiego Wejście zwierząt do arki.
Bursztynową szkatułę M. Redlina z około
1680
wieńczy figurka Cerery (Muzeum Zamkowe w Malborku).
