Puszcza Knyszyńska - (do 1939 r. zwana Puszczą Świsłocką od Świsłoczy ) rozległy kompleks leśny (drugi pod względem wielkości po Puszczy Białowieskiej na Nizinie Podlaskiej ) położony na Wysoczyźnie Białostockiej w województwie podlaskim . Lasy porastają tereny moreny czołowej, a przez tereny Puszczy przepływa rzeka Supraśl wraz z dopływem Sokołdą . Najważniejsze miasto w okolicy Puszczy Knyszyńskiej to Supraśl , siedziba Parku Krajobrazowego Puszczy Knyszyńskiej .

Powierzchnia Puszczy wynosi ok. 1050 km², jednak na skutek zalesiania gruntów porolnych, co roku jej powierzchnia się zwiększa. Szczególnie widoczny jest ten proces we wschodniej części jej obszaru^[1].

• W drzewostanie dominują: sosna , świerk , a występują także brzoza , olsza i dąb .
• W Puszczy Knyszyńskiej znajdują się ostoje żubra (od roku 1974).
• Na terenie Puszczy Knyszyńskiej w 1988 utworzono Park Krajobrazowy Puszczy Knyszyńskiej .

Dawne dzieje Puszczy

Osadnictwo ludzkie, jego zasięg i rozwój

Z całego terenu Puszczy Knyszyńskiej najstarsze pozostałości osadnictwa ludzi pochodzą sprzed 10 000 lat, z okresu preborealnego i borealnego epoki Holocenu . Na terenie tym przeważała wtedy roślinność typu tundrowego , z domieszką brzozy oraz z później wkraczającą sosną . Większe grupy ludzkie pojawiły się na tych obszarach w związku z migracjami stad reniferów . Doliny Narwi i Biebrzy stanowiły dla tych zwierząt naturalne szlaki ich sezonowych wędrówek. Były cennym dla ówczesnych ludzi źródłem pożywienia i innych materiałów (np. skór do szycia ubrań, budowania szałasów).

Wraz z postępującym ociepleniem klimatu następowały zmiany w roślinności (pojawia się las tajgowy ) oraz w faunie. W dolinie Supraśli archeolodzy odkryli miejsca związane z osadnictwem z czasów schyłku okresu borealnego, czyli ok. 6000 lat temu. Był to teren silnie zalesiony, atrakcyjny dla człowieka zarówno do polowań na łosie i jelenie , jak i do połowów. Z tego okresu pochodzi, odkryty tuż przed II wojną światową, grób myśliwego z Konnego . Był on przykładem rzadko spotykanego na polskich ziemiach pochówku, gdzie zmarłego sadzano skrępowanego w grobie i obsypywano czerwonym barwnikiem ( ochrą ). Tego typu pochówki występowały w mezolicie , we wschodnich rejonach Europy .

W związku z ociepleniem klimatu na terenie puszczy zaczęło rozprzestrzeniać się rolnictwo i hodowla. Ze względu na niską żyzność gleby większym zainteresowaniem ludności z terenów puszczy cieszyła się hodowla zwierząt. Pierwsi hodowcy na tym terenie pojawili się w okolicach 4 000 lat temu. Równocześnie dalej eksploatowano intensywnie zasoby naturalne okolicznych lasów i rzek. Z tych czasów zostały zachowane różnego rodzaju narzędzia tj: kamienne topory (w Zapieckach i w Krzemienne ), narzędzia służące do obróbki skór (miejscowość Zasady oraz Surażkowo ) czy gładzone siekiery krzemienne (znalezione w miejscowości Pieszczaniki ).

W epoce brązu plemiona zamieszkujące obszary Puszczy Knyszyńskiej zaczęły eksploatować złoża krzemienia , którego zasoby zostały odkryte w okolicach wsi Rybniki . Dobrze zachowana tam została rzeźba nakopalniana, w postaci lejów po zasypanych szybach i hałdach. Pozwoliło to na zbadanie i wyodrębnienie różnych sposobów pozyskiwania surowca przez ówczesnych ludzi. Wydobycie krzemienia odbywało się poprzez wykopywanie głębokich dołów (tzw. kopalnie jamowe) lub poprzez wcinanie się w stromy stok wzniesienia i wydobywanie z niego brył surowca. Jego pierwsza obróbka miała miejsce w tak zwanych pracowniach przywyrobiskowych , natomiast do dalszej obróbki surowiec wędrował w okolice rzeki Krzemianki , gdzie często były zakładane obozowiska górnicze. Tam też odbywał się ostateczny proces wykańczania półproduktów z krzemienia.

Wody powierzchniowe

Wody powierzchniowe Puszczy Knyszyńskiej są ważnym elementem krajobrazu puszczańskiego i charakteryzują się bardzo dużą zwięzłością hydrograficzną, gdyż blisko 95% obszaru Parku leży w dorzeczu jednej rzeki Supraśl . Jest to głównie sieć rzek o układzie kratowym, bardzo różnych spadkach koryta (część z nich o spadku ponad 3‰ typowych dla rzek pogórza). Rzeka główna Parku - Supraśl zasilana jest rzekami o zróżnicowanej długości od 3 km (Jałówka k/Supraśla) do ponad 30 km (Sokołka, Czarna). Uzupełnieniem pierwotnej sieci wód powierzchniowych jest system sztucznych kanałów i rowów melioracyjnych, a także kilku stawów i zbiorników zaporowych.

Ważnym z punktu widzenia gospodarowania zasobami wodnymi jest dynamika wieloletnia przepływów rzek, której miarą jest współczynnik zmienności. Spośród rzek puszczańskich najmniej zmienne średnie miesięczne przepływy posiada Czarna i Słoja, a największe Sokołda i górna Supraśl w Zaukach^[2].

Rezerwaty przyrody na terenie Puszczy Knyszyńskiej

• Rezerwat przyrody Bahno w Borkach
• Rezerwat przyrody Budzisk
• Rezerwat przyrody Chomontowszczyzna
• Rezerwat przyrody Góra Pieszczana
• Rezerwat przyrody Jałówka
• Rezerwat przyrody Jesionowe Góry
• Rezerwat przyrody Karczmisko
• Rezerwat przyrody Kozłowy Ług
• Rezerwat przyrody Krasne
• Rezerwat przyrody Krzemianka
• Rezerwat przyrody Krzemienne Góry
• Rezerwat przyrody Kulikówka
• Rezerwat przyrody Las Cieliczański
• Rezerwat przyrody Międzyrzecze
• Rezerwat przyrody Stara Dębina
• Rezerwat przyrody Stare Biele
• Rezerwat przyrody Starodrzew Szyndzielski
• Rezerwat przyrody Surażkowo
• Rezerwat przyrody Taboły
• Rezerwat przyrody Wielki Las
• Rezerwat przyrody Woronicza

Zobacz też

• Puszcza Białowieska ,
• Puszcza Augustowska .

Przypisy

Biografia

• Puszcza Knyszyńska, monografia przyrodnicza pod redakcją Andrzeja Czerwińskiego, Zespół Parków Krajobrazowych w Supraślu, Supraśl 1995.