Prawo cytatu
Prawo cytatuPrawo cytatu –
prawem
dopuszczalna możliwość przytoczenia w tworzonym przez siebie dziele urywków rozpowszechnionych utworów lub drobnych
utworów
w całości bez zgody ich twórcy i bez uiszczania na jego rzecz wynagrodzenia. Prawo
cytatu
dotyczy twórczości chronionej
majątkowymi prawami autorskimi
i stanowi ich ograniczenie na rzecz
dozwolonego użytku
. Z utworów nie objętych prawami majątkowymi można bowiem korzystać swobodnie, pod warunkiem oznaczenia autora. W prawie polskim prawo cytatu uregulowane jest w art. 29 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych[1]: Wolno przytaczać w utworach stanowiących samoistną całość urywki rozpowszechnionych utworów lub drobne utwory w całości, w zakresie uzasadnionym wyjaśnianiem, analizą krytyczną, nauczaniem lub prawami gatunku twórczości. Warunki korzystania z prawa cytatuCytat jako ograniczenie praw autorskich twórcy musi spełniać kilka warunków, aby mieścić się w granicach określonych przez prawo: - Cytat musi być rozpoznawalny. Czytelnik musi wiedzieć, które słowa są słowami autora, a które są cytowane. Brak odróżnienia cytatu od reszty tekstu stanowić będzie naruszenie praw autorskich. Można w takim przypadku mówić o popełnieniu
plagiatu
[2].
- Cytat musi być wyraźnie oznaczony co do autorstwa i źródła, i to w każdym przypadku, w którym się pojawia. Nie wystarczy samo ogólne odwołanie się do autorów lub dzieł w końcowym zestawieniu bibliografii lub źródeł. Brak wyraźnego oznaczenia cytatu stanowić będzie naruszenie praw autorskich. W przypadku przytaczania cytatów, których autorstwo nie jest znane (rozpowszechniane były
anonimowo
), należy taką okoliczność również zaznaczyć[3].
- Zamieszczenie cytatu musi być uzasadnione celem – ma służyć wyjaśnianiu lub nauczaniu, krytycznej analizie lub prawom gatunku twórczości.
- Cytat pełni funkcję pomocniczą – ma służyć uzupełnieniu i wzbogaceniu dzieła, nie może go natomiast zastępować, ani tworzyć jego zasadniczej konstrukcji. Tworzone dzieło ma być samoistne, nie może polegać na przytoczeniu cudzej twórczości, ewentualnie jedynie z własnym, krótkim komentarzem. Nie może być również serią cytatów, nawet gdyby to były cytaty z różnych dzieł i autorów. Cytaty w samoistnym dziele powinny mieć rolę podrzędną. Nadmierne, zbyt obszerne i nieuzasadnione korzystanie z cytatów również stanowi naruszenie praw autorskich.
Nie jest jednoznacznie określona dopuszczalna wielkość cytatu. Musi on jednak pozostawać w takiej relacji do całości dzieła, aby przy realizowanych przez cytat celach zachowana była pomocnicza rola cytatu. Zgodnie ze stanowiskiem
Sądu Najwyższego
cytowany urywek lub nawet cały drobny utwór musi pozostawać w takiej proporcji do wkładu własnej twórczości, aby nie było wątpliwości co do tego, że powstało własne, samoistne dzieło[4]. Nierzetelne wykorzystanie prawa cytatuZ reguły niedotrzymanie warunków korzystania z prawa cytatu powoduje naruszenie majątkowych praw autorskich[5]. Niekiedy jednak może dojść również do naruszenia
autorskich praw osobistych
. Będzie tak w sytuacjach nierzetelnego wykorzystania dzieła[6], tj. wykorzystania cytatu w taki sposób, że zniekształceniu ulega myśl autora wyrażona w cytowanym utworze. Cytat zostaje wówczas dobrany nieumiejętnie lub świadomie zmanipulowany tak, iż odbiorca cytatu może odnieść mylne wrażenie co do tego, co jego autor rzeczywiście chciał przekazać. Przyjmuje się, że w takich sytuacjach autorowi może przysługiwać nie tylko ochrona prawno-autorska, ale równocześnie
ochrona dóbr osobistych
gwarantowanych w
kodeksie cywilnym
[7]. Zobacz teżPrzypisy- ↑ Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. (
Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631
, z późn. zm.)
- ↑ Elżbieta Traple: Komentarz do art. 29. W: Janusz Barta, Ryszard Markiewicz: Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz. Wyd. 4. Kraków: Zakamycze, 2005, s. 346. .
- ↑ Janusz Barta, Ryszard Markiewicz: Prawo autorskie i prawa pokrewne. Warszawa: Wolters Kluwer Polska, 2008, s. 95. .
- ↑ Wyrok Sądu Najwyższego z 24 listopada 2004 r., I CK 232/04, OSNC 2005, nr 11, poz. 195.
- ↑ Elżbieta Traple: Komentarz do art. 29. W: Janusz Barta, Ryszard Markiewicz: Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz. Wyd. 4. Kraków: Zakamycze, 2005, s. 345. .
- ↑ Zgodnie z art. 16 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych autorskie prawa osobiste obejmują m.in. prawo twórcy do rzetelnego wykorzystania jego dzieła (zob. art. 16 pkt 3).
- ↑ Art. 23 i 24
kc
, Elżbieta Traple: Komentarz do art. 29. W: Janusz Barta, Ryszard Markiewicz: Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz. Wyd. 4. Kraków: Zakamycze, 2005, s. 353. .
Bibliografia- Janusz Barta, Ryszard Markiewicz: Prawo autorskie i prawa pokrewne. Warszawa: Wolters Kluwer Polska, 2008. .
- Janusz Barta, Ryszard Markiewicz (red.): Prawo autorskie i prawa pokrewne : komentarz. Kraków: Zakamycze, 2005. .
Linki zewnętrzne
Inne hasła zawierające informacje o "Prawo cytatu":
Biskup
...
Mieszko II Lambert
...
Adwentyzm
...
Linz
...
Uniwersytet Witolda Wielkiego
...
Cena
...
Stanisław Narutowicz
...
Jonas Basanavičius
...
Sejm grodzieński (1793)
...
Wittenberga
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Prawo cytatu":
Zasady zgodnego z prawem wykorzystywania komputera (plansza 4)
...
02c Pojęcia podstawowe - część 3 (plansza 14)
...
15 Holowanie (plansza 6)
...
|