Otwock
Rzeka Świder, Teatr im. Stefana Jaracza, Ratusz miejski, LO im. Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego, Budynek w stylu "Świdermajer przy ul. Kościelnej"
Herb Flaga Herb Otwocka Flaga Otwocka
Dewiza : Miasto z dobrym klimatem
Województwo	mazowieckie
Powiat	otwocki
Gmina • rodzaj	Otwock miejska
Prawa miejskie	1916
Prezydent miasta	Zbigniew Szczepaniak
Powierzchnia	47,33 km²
Ludność (2009) •  liczba •  gęstość	ok. 44 054 1000,33 os./km²
Strefa numeracyjna	+48 22
Kod pocztowy	od 05-400 do 05-403
Tablice rejestracyjne	WOT
Położenie na mapie Polski Otwock
52°07'N 21°16'E / 52.117, 21.267 Na mapach: 52°07'N 21°16'E / 52.117, 21.267
TERC ( TERYT )	1142017021
Miasta partnerskie	Saint-Amand-Montrond Lennestadt
Urząd miejski ul. Armii Krajowej 5 05-400 Otwock
Strona internetowa miasta

Otwock () – miasto i gmina w województwie mazowieckim , siedziba powiatu otwockiego , w Dolinie Środkowej Wisły . W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa warszawskiego . Otwock wchodzi w skład aglomeracji warszawskiej , a od centrum stolicy oddalony jest o około 25 km.

Struktura powierzchni

Według danych z roku 2002^[1] Otwock ma obszar 47,33 km², w tym:

• użytki rolne: 29%
• użytki leśne: 23%

Miasto stanowi 7,69% powierzchni powiatu.

Nazwa

W XV-wiecznych zapiskach pojawia się kilkukrotnie zapisana jako: Otwosko ( 1407 ), Othwoczsko ( 1408 ), Othwoczsk ( 1413 ), Odwoczsko ( 1429 ), Odwoczsko ( 1437 ). Średniowieczna nazwa brzmiała Otwocsko. Powstała ona z dodania przyrostka -ьsko do wyrażenia ot- woda. Staropolskiemu ot odpowiadają dzisiejsze od i ot. Użycie takie wyrażenia wiąże się z położeniem miejscowości przy ujściu Świdra do Wisły ^[2].

Historia

Pierwsza źródłowa wzmianka o Otwocku pochodzi z 1407 , w związku ze sporną sprawą graniczną między Ostrowcem a Otwockiem^[3]. Od 1408 był własnością Wita i Zbrosława Duckich.

Otwock jako miejscowość sanatoryjno-uzdrowiskowa zaistniał dzięki budowie Kolei Nadwiślańskiej pod koniec XIX w – Otwock Sanatoryjny. Jednym z prekursorów działalności wypoczynkowej był malarz i rysownik Michał Elwiro Andriolli , który w roku 1880 zamieszkał na północ od Karczewa w folwarku Anielin zakupionym od Zygmunta Kurtza, byłego właściciela majątku Otwock Wielki . Status uzdrowiska nadała całemu regionowi działalność karczewskiego lekarza dra Józefa Mariana Geislera, który jako pierwszy otworzył gabinet w Otwocku – najpierw tylko w czasie sezonu, później zaś przeniósł się tu na stałe, gdzie do dziś dnia przy ulicy Dr. J. Geislera można oglądać pozostałości jego domu. W 1893 r. utworzył pierwsze w Polsce stałe sanatorium nizinne chorób płuc.

Otwock, a konkretniej zlokalizowany w nim Zakład dla Nerwowo i Psychicznie Chorych Żydów "Zofiówka" , był jednym z 24 miejsc, gdzie rozpoczęto hitlerowską akcję T4 mającą na celu eksterminację niepełnosprawnej psychicznie ludności, a będącą wstępem do uruchomienia eksterminacji na szeroką skalę ( Holocaust ). W sierpniu 1942 zamordowano tam 110 niepełnosprawnych umysłowo narodowości żydowskiej.

Prawa miejskie od 1916 roku, stolica powiatu , w mieście wiele willi w stylu świdermajer , zaprojektowanym przez Michała Elwiro Andriollego , przed II wojną światową uzdrowisko, gdzie przebywali m.in. Józef Piłsudski oraz Władysław Reymont – gdzie pisał "Chłopów", w czasie II wojny światowej utworzono getto, które zlikwidowano 19 sierpnia 1942 roku, wywożąc mieszkających tam Żydów do obozów zagłady. W czasie wojny liczba mieszkańców spadła z 20 tys. do 12 tys.

W 1936 roku, jako pierwszy w Polsce , został zelektryfikowany odcinek linii kolejowej do Warszawy . Po wojnie zlikwidowano zbudowaną na początku XX wieku kolejkę wąskotorową z Jabłonny przez Warszawę do Karczewa .

W 1958 roku uruchomiono w dzielnicy Otwocka, Świerku , pierwszy w Polsce reaktor jądrowy " Ewa ", później drugi " Maria ".

Po reformie administracyjnej zlikwidowano powiat, który przywrócono w 1999 roku.

Dziś walory turystyczne miasta i powiatu to rzeka Świder , która powoli jest oczyszczana po długoletnim okresie zanieczyszczenia, a także sosnowe lasy wchodzące w skład Mazowieckiego Parku Krajobrazowego . W pobliżu znajduje się również rezerwat przyrody " Na Torfach ".

Dzielnice Otwocka

Miasto na tle powiatu

Miasto Otwock nie jest oficjalnie podzielone na dzielnice, lecz obowiązują nazwy zwyczajowe^[4]:

• Jabłonna
• Kresy
• Mlądz
• Soplicowo
• Śródborów
• Śródmieście
• Świder Wschodni
• Świder Zachodni
• Świdry Wielkie
• Świerk
• Teklin
• Wólka Mlądzka
• Ługi

TERYT podaje następujące integralne części miejscowości wszystkie o statusie "części miasta": Anielin, Bojarów, Jabłonna, Jabłonna-Górki, Kresy Nadbrzeskie, Ługi, Mlądz, Natalin, Soplicowo, Śródborów, Świder, Świdry Wielkie, Świerk, Teklin, Tolin, Wólka Mlądzka, Zamlądz.

Klimat

Demografia

Zabytki

Urząd miasta w Otwocku

• Ratusz z końca lat 20-tych XX w. (przebudowana willa z XIX wieku), ul. Armii Krajowej 5
• Kościół św. Wincentego à Paulo , ul. Kopernika 1
• Obserwatorium magnetyzmu ziemskiego, ul. Brzozowa 2
• Obraz Matki Boskiej Swojczowskiej
• Willa "Albinów", ul. Lelewela 3
• Willa "Kolonia Jadzin", ul. Kochanowskiego 6/7/8
• Willa, ul. Bagatela 24
• Willa "Julia" , ul. Warszawska 23
• Dworzec Kolejki Wąskotorowej z lat 1914r., ul. Wawerska 9
• Sąd (dawna Willa Racówka), ul. Czaplickiego 7
• Dom ul. Zamenhofa 4
• Dom, ul. Poniatowskiego 11
• Kasyno z lat 30. XX w. (planowano wtedy uruchomienie tu kasyna gry, ale ostatecznie w Polsce 1918-1939 tego typu hazard nie został zalegalizowany; w tym budynku była restauracja, obecnie szkoła średnia).
• cmentarz żydowski w Otwocku
• schron niemiecki z 1940 r.
• dom mieszkalny z 1924, róg ul. Poselskiej i ul. Wyzwolenia
• dawny szpital przeciwgruźliczy

Kościoły i związki wyznaniowe

• Kościół Rzymskokatolicki
  • Otwock – parafia pw. św. Wincentego á Paulo (1911);
  • Świder Zachodni – parafia pw. św. Teresy (1950);
  • Otwock – Kresy parafia pw. Matki Bożej Królowej Polski (1978);
  • Śródborów – parafia pw. Niepokalanego Serca Maryi (1983);
  • Świder Wschodni – parafia pw. Matki Boskiej Częstochowskiej (1985);
  • Wólka Mlądzka – parafia pw. św. Józefa Oblubieńca NMP (1987);
  • Otwock Ługi – parafia pw. Miłosierdzia Bożego (1989);
  • Mlądz – parafia pw. Matki Bożej Nieustającej Pomocy (1992);
  • Parafia księży Pallotynów pw. Zesłania Ducha Świętego (1989)
• Kościół Chrześcijan Baptystów
• Buddyjski Związek Diamentowej Drogi Linii Karma Kagyu

Edukacja

Liceum im. K. I. Gałczyńskiego w Otwocku

Liceum Ogólnokształcące im. J. Słowackiego w Otwocku

Szkoły wyższe

• Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Nauk Społecznych

Szkoły średnie

• Liceum Ogólnokształcące im. Juliusza Słowackiego
• Liceum Ogólnokształcące im. Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego
• Katolickie Liceum im. Królowej Jadwigi
• Zespół Szkół Ekonomiczno-Gastronomicznych im. Stanisława Staszica
• Technikum nr 2 (zespół szkół nr 2)

Gimnazja

• Gimnazjum Miejskie nr 1 im. batalionu "Zośka"
• Gimnazjum Miejskie nr 2 im. Ireny Sendlerowej
• Gimnazjum Miejskie nr 3 im. Tomasza Morusa
• Gimnazjum Miejskie nr 4 im. Józefa Piłsudskiego

Szkoły podstawowe

• Szkoła Podstawowa nr 1 im. Władysława Stanisława Reymonta
• Szkoła Podstawowa nr 5 im. Jadwigi Korczakowskiej
• Szkoła Podstawowa nr 6 im. Michała Elwira Andriolliego
• Szkoła Podstawowa nr 8 im. gen. Juliana Filipowicza
• Szkoła Podstawowa nr 9 im. Jana Pawła II
• Szkoła Podstawowa nr 12 im. Kornela Makuszyńskiego
• Szkoła Podstawowa Niepubliczna nr 56
• Szkoła Podstawowa Niepubliczna nr 96 i Społeczne Gimnazjum nr 1 im. Świętej Rodziny

Sport

W mieście działa od 1924 roku klub piłkarski Start Otwock , w sezonie 2008/2009 występujący w II lidze , w grupie wschodniej^[6].

• UKS Bieliki
• KS Vulcan
• KS Białkaldo

Turystyka

W mieście działa od 1963 r. Oddział Polskiego Towarzystwa Turystyczno - Krajoznawczego im. Michała Elwiro Andriollego. Otwocki PTTK obecnie zajmuje się prowadzeniem:

• Centrum Informacji Turystycznej,
• Pracowni Krajoznawczej,
• konserwacją i znakowaniem szlaków turystycznych,
• gromadzeniem materiałów dotyczących historii regionu otwockiego, szeroko rozumianej tematyki grobownictwa wojennego i związanych z szlachecką przeszłością regionu.

Transport i komunikacja

Dworzec kolejowy w Otwocku

Drogowy:

• droga wojewódzka 801 czyli Wał Miedzeszyński
• przez Wawer , lokalne połączenie z węzłem Trasy Siekierkowskiej i Łazienkowskiej .

Kolejowy:

• Koleje Mazowieckie zapewniają częste połączenie Otwocka z Warszawą Zachodnią , przez Warszawę Śródmieście
• zatrzymuje się tu część pociągów relacji Warszawa- Lublin

Komunikacja miejska

Otwock jest częścią aglomeracji warszawskiej i sieć komunikacji miejskiej nadzoruje Zarząd Transportu Miejskiego .

Obecnie kursują tylko 4 linie:

• 702 - trasa na terenie Otwocka: … – Mieszka I – Rycerka – Okrzei – Batorego – Matejki – Andriollego – Powstańców W-wy – Armii Krajowej – RATUSZ (z powrotem: Armii Krajowej – Filipowicza – Matejki – ) .^[7]
• 722 - trasa na terenie Otwocka: ... – Szosa Lubelska - ...
• N75 (nocna) - trasa na terenie Otwocka: ... – Kołłątaja – Świderska – Orla – Powstańców W-wy – Andriollego – Hoża – Karczewska – ...
• S1 (SKM) - trasa na terenie Otwocka: ... – Świder - OTWOCK

Historyczne linie komunikacji miejskiej:

• 220 - kursowała w latach: 1984 – 1985
• 250 - kursowała w latach: 1985 – 1991
• 251 - kursowała w latach: 1985 – 1991
• 720 - kursowała w latach: 1985 oraz 1991 – 1993
• 721 - kursowała w latach: 1985 oraz 1991 – 1993
• ŚWIDRY WIELKIE - kursowała w latach: 1966 – 1980 (linia sezonowa, kursująca w okresie letnim w dni wolne od pracy)

Historia kolejki wąskotorowej

Stacja kolejki wąskotorowej przy ulicy Wawerskiej 8.

W 1914 roku otwarto nowy odcinek trasy kolejki wąskotorowej WAWER – KARCZEW. Było to przedłużenie trasy kolejki jabłonowskiej istniejącej już wtedy 14 lat. Na odcinku otwockim pokrywała się z obecnymi ulicami: Turystyczną, Wawerską, Staszica, Karczewską.

Cała linia miała wtedy ponad 40 km: JABŁONNA II (Zegrzyńska) – Modlińska – Jagiellońska – zjazd nad Wisłę – bulwar wiślany – Warszawa Most – bulwar wiślany – Zamoyskiego – Grochowska – Płowiecka – Wawer – Anin – Kaczy Dół – Borków – Radość – Falenica – Jarosław – Józefów – Świder – Otwock – KARCZEW.

Początkowo linia stawała się coraz bardziej atrakcyjna. Z czasem jednak napotykano na próby wycofania kolejki jabłonowskiej. Wielokrotnie też zawieszano kursowanie linii na niektórych odcinkach, ale głównie z przyczyn wojennych.

W 1952 wskutek likwidacji środkowej części trasy doszło do rozdzielenia linii na dwa oddzielne odcinki – północny (kursujący jeszcze do 1956 roku) oraz południowy. Ostatni, czterokilometrowy odcinek kolejki OTWOCK – KARCZEW zlikwidowano w 1963 roku.

Obecnie widać charakterystycznie daleko odsuniętą zabudowę po wschodniej stronie ul. Karczewskiej i Wawerskiej. To pozostałość po trasie kolejki. Zachował się też budynek stacji (Wawerska 8).

Znani Otwocczanie

• Henryk Alber – gitarzysta, kompozytor.
• Jerzy Baczyński – redaktor naczelny i prezes tygodnika "Polityka".
• Juliusz Burgin – działacz komunistyczny, funkcjonariusz Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, pułkownik LWP .
• Julia Duszyńska – pisarka.
• Anna Dydyńska-Paszkowska – harcerka, lekarz pediatra.
• Maciej Gołębiowski – aktor.
• Tomasz Grochoczyński – aktor.
• Krzysztof Janczak – aktor, piosenkarz.
• Joanna Kasperska – aktorka.
• Sebastian Kęska – piłkarz.
• Urszula Kielan – lekkoatletka, medalistka olimpijska.
• Maurycy Kochański - kierowca Formuły 3 , czterokrotny Mistrz Polski.
• Mira Kubasińska – wokalistka.
• Tadeusz Andrzej Olszański – prawnik, politolog, publicysta.
• Anna Ostapińska – kostiumograf.
• Sława Przybylska – piosenkarka.
• Maciej Rock – dziennikarz, prezenter telewizyjny.
• Kamil Sipowicz – dziennikarz, historyk filozofii, malarz, rzeźbiarz, poeta.
• Symcha Symchowicz – pisarz i poeta.
• Józef Szabłowski – rektor Wyższej Szkoły Przedsiębiorczości i Nauk Społecznych w Otwocku .
• Roman Szczygieł – ksiądz.
• Kazimierz Śladewski – poeta.
• Tadeusz Ślusarski lekkoatleta, mistrz olimpijski w skoku o tyczce z Montrealu 1976 .
• Paweł Wypych – samorządowiec, doradca prezydenta Lecha Kaczyńskiego .
• Jan Gralewski - dawny komendant policji w otwocku uczestnik tzw. wydarzeń otwockich m.in. był w budynku płonącego komisariatu razem z innymi funkcjonariuszami.

Sąsiednie gminy

Celestynów , Józefów , Karczew , Konstancin-Jeziorna , Wiązowna .

Przypisy

Literatura

• Paweł Ajdacki, "Przedmoście Warszawa", PTTK Oddział Otwock, Otwock 2007.
• Paweł Ajdacki, Jacek Kałuszko, "Otwock i okolice", Rewasz, Pruszków 2006.
• Paweł Ajdacki, Zbigniew Wiliński, "Miejsca Pamięci Narodowej. Otwocka, Mazowieckiego PK i okolic", PTTK Oddział Otwock, Otwock 2008.

Zobacz też

• Powiat miejsko-uzdrowiskowy Otwock
• Gmina Otwock
• Swojczów
• Rezerwat przyrody Świder
• Rezerwat przyrody Wyspy Świderskie
• Ludność Otwocka
• Pensjonat Abrama Gurewicza

Linki zewnętrzne

Organizacje:

• Serwis urzędu miasta
• Serwis O/PTTK w Otwocku
• Mapy: Emapi • Google Maps • Targeo • Zumi
• Zdjęcia satelitarne: Google Maps • Wikimapia • Zumi