Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Wisła

Wisła

Wisła
Wisła

Wisła (widok z Wawelu w Krakowie )
Lokalizacja Europa
  Polska
Źródło Barania Góra w Beskidzie Śląskim
1107 m n.p.m.
49°36'21″N 19°00'13″E / 49.60583, 19.00361
Ujście Zatoka Gdańska ( Morze Bałtyckie )
jako ujście przyjęto ujście Przekopu Wisły
54°21'42″N 18°57'07″E / 54.36167, 18.95194
Długość 1047 km
Powierzchnia zlewni 194 424 km²
Największe dopływy San , Wieprz , Narew
Średni przepływ 1080 m³/s przy ujściu
mapa
Mapa dorzecza Wisły

Mapa dorzecza Wisły
Rzeki Polski

Wisła ( łac. i ang. Vistula, niem. Weichsel) – najdłuższa rzeka Polski , o długości 1047 km. Jest także najdłuższą rzeką uchodzącą do Morza Bałtyckiego .

Źródła rzeki znajdują się w południowej Polsce, na wysokości 1106 m n.p.m. , na zachodnim stoku Baraniej Góry w Beskidzie Śląskim . Zasadniczy kierunek biegu Wisły jest południkowy.

Wisła przepływa przez wiele polskich miast, w kolejności: Wisła , Ustroń , Skoczów , Strumień , Czechowice-Dziedzice , Brzeszcze , Oświęcim , Skawina , Kraków , Niepołomice , Szczucin , Połaniec , Baranów Sandomierski , Tarnobrzeg , Sandomierz , Zawichost , Annopol , Kazimierz Dolny , Puławy , Dęblin , Góra Kalwaria , Karczew , Otwock , Józefów , Warszawa , Łomianki , Nowy Dwór Mazowiecki , Zakroczym , Wyszogród , Płock , Dobrzyń nad Wisłą , Włocławek , Nieszawa , Ciechocinek , Toruń , Solec Kujawski , Bydgoszcz , Chełmno , Świecie , Grudziądz , Nowe , Gniew , Tczew i Gdańsk . Wisła posiada deltę i uchodzi do Zatoki Gdańskiej .

Średni przepływ roczny wynosi: w Krakowie - 84 m³/s, w Warszawie - 590 m³/s, przy ujściu - 1054 m³/s, a maksymalna różnica stanów wody – 10 m.[]

Spis treści

Przebieg

Źródła rzeki znajdują się w południowej Polsce, na wysokości 1107 m n.p.m. ( Czarna Wisełka ) i 1080 m n.p.m. ( Biała Wisełka )[1], na zachodnim stoku Baraniej Góry w Beskidzie Śląskim .

Wisła ma trzy potoki źródłowe: Białą Wisełkę , główny górny bieg Czarną Wisełkę [2] oraz Malinkę. Biała i Czarna Wisełka uchodzą do Jeziora Czerniańskiego , od którego płyną pod wspólną nazwą jako Wisełka. Po złączeniu nurtu z potokiem Malinka płynie już jako Wisła.

Bieg Wisły umownie dzieli się na 3 odcinki[]:

  • górny, od źródeł do Sandomierza ,
  • środkowy, od Sandomierza do ujścia Narwi z Bugiem ,
  • dolny, od ujścia Narwi aż po własne ujście do Bałtyku .

Zbiorniki na Wiśle

Delta Wisły

W miejscowości Biała Góra koło Sztumu około 50 km od ujścia rozdzielając się na dwa ramiona Leniwka (lewe) i Nogat (prawe), tworzy szeroką deltę zwaną Żuławami . W miejscowości Gdańska Głowa od Leniwki oddziela się w kierunku wschodnim kolejne ramię zwane Szkarpawa w celu ochrony przeciwpowodziowej zamknięte śluzą. Kolejne ramię Martwa Wisła oddziela się w Przegalinie . Uchodzi do Zatoki Gdańskiej .

Do XIV wieku ujście Wisły dzieliło się na główne wschodnie ramię Wisłę Elbląską i mniejsze zachodnie ramię Wisłę Gdańską. Od roku 1371 głównym ramieniem stała się Wisła Gdańska. Po powodzi w 1840 roku tworzy się dodatkowe ramię Wisła Śmiała . W latach 1890-1895 wykonano przekop koło Świbna .

Dorzecze

Ujście Narwi do Wisły w Nowym Dworze Mazowieckim

Dorzecze Wisły zajmuje powierzchnię 194 424 km² (w Polsce 168,7 tys. km²)[3]. Urzeźbienie dorzecza Wisły charakteryzuje średnie wzniesienie 270 m n.p.m., przy czym przeważająca część dorzecza (55%) położona jest na wysokościach 100-200 m n.p.m.; od 100-300 m zawiera się ponad 3/4 dorzecza[]. Najwyższy punkt dorzecza leży na wysokości 2655 m n.p.m. (szczyt Gerlach w Tatrach ). Cechą dorzecza Wisły jest asymetria – w znacznej mierze konsekwencja kierunku nachylenia Niżu Środkowoeuropejskiego ku północnemu zachodowi i kierunku spływu wód lodowcowych, przy równocześnie znacznej predyspozycji w budowie starszego podłoża. Asymetria dorzecza (prawostronnego do lewostronnego): 73-27%[].

Przyroda

Wisła przepływająca przez Ustroń

Dolina rzeczna Wisły przebiega przez wiele kompleksów leśnych (np. Puszcza Sandomierska ).

Zanieczyszczenie

Zanieczyszczenie Wisły jest bardzo duże: na 894 km kontrolowanego biegu rzeki aż 93% jest nadmiernie zanieczyszczona, a 7% (między Radomką i Świdrem ) ma III klasę czystości []. Rocznie Wisła transportuje do Bałtyku około 2,2 mln m³ rumowiska rzecznego, w tym m.in. około 5 tys. ton soli dziennie z kopalni węgla kamiennego, rośnie w niej także zanieczyszczenie bakteryjne[]. Zanieczyszczenie Wisły to większość ścieki pochodzące z rolnictwa [].

Według danych World Wildlife Fund , wody Wisły na 56% długości biegu nie mieszczą się w żadnej klasie czystości[4].

Według danych Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska w ciągu 2006 roku poprzez Wisłę do Morza Bałtyckiego trafiła duża ilość metali ciężkich , tj.: 106,1 ton cynku , 73,5 tony miedzi , 101,7 ton niklu , 27,1 tony ołowiu , 9,1 tony kadmu , 17,0 ton chromu oraz 8,5 tony rtęci [5].

Zagospodarowanie

Od 2008 roku organizowane jest "Święto Wisły", będąca wodną imprezą na Wiśle, której celem jest promocja wszelkich form aktywności wodnej. Podczas święta mają miejsce spływy kajakowe, krótkie rejsy po Wiśle, koncerty, wystawy, prezentacje, pokazy ratownictwa, gry i zabawy. Impreza organizowana jest przez Urząd M. St. Warszawy[6].

Żegluga rzeczna

Statek na Wiśle w Krakowie

Wisła jest żeglowna na długości 940 km[]. Jesienią żeglugę utrudniają lub wręcz uniemożliwiają tzw. niżówki , czyli okresowe obniżanie się poziomu wód w rzekach.

Już pod koniec listopada na Wiśle pojawiają się zjawiska lodowe[]. Początkowo występują w okolicy Narwi i Drwęcy , najpóźniej docierają do górnego odcinka rzeki. Lód pokrywa Wisłę od drugiej połowy stycznia do końca lutego[]. Topniejący lód prowadzi do zatorów śryżowych w okolicy Góry Kalwarii , a niżej do powodzi.

Wisła jest połączona za pomocą kanałów z:

Wisła w sieci międzynarodowych dróg wodnych

W 1996 r. w porozumieniu AGN (European Agreement on Main Inland Waterways of International Importance)[7] ustalono sieć europejskiego systemu dróg wodnych. Fragmenty rzeki Wisły zaliczono do dwóch dróg wodnych międzynarodowego znaczenia[8]:

Powodzie i regulacja rzeki

Wisła wystąpiła z brzegów w Warszawie – sierpień 2004

Wody Wisły często wzbierają, powodując powodzie . W górnym biegu rzeki dzieje się tak zwykle w lipcu, pod wpływem obfitych opadów w górach, a w środkowym i dolnym biegu w marcu, pod wpływem roztopów wiosennych. Naturalny polder zalewowy na Nizinie Ciechocińskiej zalewany jest często dwukrotnie – wiosną i latem w rejonie Otłoczyna , gdzie znajduje się naturalny bród przez Wisłę ( szlak bursztynowy ).

W historii dochodziło wielokrotnie do katastrofalnych powodzi, m.in. w latach: 1813 , 1844 , 1888 , 1934 , 1960 , 1997 , 2001 , 2010 . Aby im zapobiec powstały zbiorniki retencyjne na dopływach w górnym biegu, w niższych partiach jest kanalizowana (koło Krakowa , planowane są także stopnie wodne w Wyszogrodzie , Płocku , Ciechocinku , Solcu Kujawskim , Chełmnie , Opaleniu i Tczewie ), a w odcinku środkowym postępuje regulacja, jednak całościowa regulacja jest oprotestowywana jako zagrożenie dla unikalnego na skalę Europy środowiska naturalnego. Na Wiśle jest jeden stopień wodny i elektrownia wodna we Włocławku.

Hydronimia

Toruń z Wisłą wg Meriana z 1641

W starożytności Wisła była opisywana przez geografów jako np. Vistla i Vistula, a jej najdawniejszą formę można rekonstruować jako *Wīstlā[]. Dawniej próbowano tłumaczyć nazwę jako celtycką , germańską czy słowiańską , czy wykazać związek z pierwiastkiem *weys "płynąć", lecz z braku nawiązań w toponimii i braku morfemu *Wīstl- w historycznych językach, można przyjąć, że jest to nazwa przejęta przez ludy indoeuropejskie od wcześniejszych mieszkańców. Wincenty Kadłubek nazywał Wisłę Vandalus, wyprowadzając nazwę rzeki od imienia Wandy, a tę od wyrazu vanduo, oznaczającą w jęz. litewskim wodę. Natomiast Jan Długosz w Annales seu cronicae incliti ... nazywa Wisłę rzeką Białą "a nationibus orientalibus Polonis vicinis, ab aquae condorem Alba aqua ... nominatur".

Urbanizacja

Wisła w Małopolsce Mędrzechów
Brzeg Wisły w gminie Solec nad Wisłą
Wisła w Płocku
Dolina Wisły w okolicach Torunia
Stopień wodny na Wiśle we Włocławku
Bieg rzeki Wisły zawarty jest w znaku Rodła . Symbol odpowiada kształtowi biegu rzeki z zaznaczonym Krakowem jako kolebką kultury polskiej.

Miejscowości położone nad Wisłą:

Zobacz też

Przypisy

  1. Rzeka Wisła
  2. Komisja Nazw Miejscowości i Obiektów Fizjograficznych : Hydronimy . Izabella Krauze-Tomczyk, Jerzy Ostrowski (oprac. red). T. 1. Cz. 1: Wody płynące, źródła, wodospady. Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2006. . 
  3. Polska. Podział hydrograficzny - Encyklopedia PWN
  4. Co zagraża Wiśle? ( pol. ). World Wildlife Fund. [dostęp 2009-09-28].
  5. Tab. 6 /98/. Odpływ metali ciężkich rzekami do Morza Bałtyckiego według województw w 2006. W: Rocznik statystyczny gospodarki morskiej . Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2007-12, s. 244. Cytat: "Wyniki Państwowego Monitoringu Środowiska w zakresie Monitoringu Wód" – Inspekcja Ochrony Środowiska. 
  6. start . H2O Magazyn Sportów Wodnych i Turystyki. [dostęp 2010-05-27].
  7. http://www.mi.gov.pl/files/0/105/Analizapotrzebinwestycyjnych1.pdf Analiza potrzeb inwestycyjnych w zakresie żeglugi śródladowej na rzece Odrze w latach 2007-2013. Akademia Morska w Szczecinie. Instytut Inżynierii Transportu. Zakład Żeglugi Sródladowej i Gospodarki Wodnej. Szczecin 2006, str. 25
  8. http://www.mi.gov.pl/files/0/105/Analizapotrzebinwestycyjnych1.pdf Analiza potrzeb inwestycyjnych w zakresie żeglugi śródladowej na rzece Odrze w latach 2007-2013. Akademia Morska w Szczecinie. Instytut Inżynierii Transportu. Zakład Żeglugi Sródladowej i Gospodarki Wodnej. Szczecin 2006, str. 26

Linki zewnętrzne


Inne hasła zawierające informacje o "Wisła":

Klemens Maria Hofbauer ...

Insurekcja kościuszkowska ...

Pstrąg potokowy ...

Malinówko ...

Salwinia pływająca ...

Małopolska Droga św. Jakuba ...

Niezależny Samorządny Związek Zawodowy "Solidarność" do Stoczni Gdańskiej. Do strajku przyłączyły się pozostałe gdańskie stocznie: Północna, Remontowa, Wisła i Radunia. Władze PRL zostały ponownie zmuszone do negocjacji. W państwowej ...

Elżbieta Granowska wojewodzianka sandomierska, starościanka ruska i sandomierska, generałówna-starościanka wielkopolska.Spis treści1 Pochodzenie2 Porwanie przez Wisła Czambora3 Małżeństwo z Janem z Jičina4 Małżeństwo z Wincentym Granowskim5 Małżeństwo ...

1929 – Radio Kraków zrealizowało pierwszą w Polsce transmisję radiową z meczu piłkarskiego: Wisła – Cracovia . 29 września – po raz pierwszy wyświetlono film dźwiękowy. 30 września ...

Józef Mehoffer przy ul. Szpitalnej 13-15.liczne obrazy, m.in.:Plac Pigalle w Paryżu, 1894, Muzeum Narodowe , Poznań ;Wisła pod Niepołomicami, 1894, Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych , Kraków ;Autoportret, 1897, Muzeum Narodowe , ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Wisła":

214a II Wojna Światowa. Działania zbrojne w latach 1939 - 1941 r. (plansza 4) ...

117 Gospodarka folwarczno-pańszczyźniana (plansza 12) ...

Wody powierzchniowe w Polsce (plansza 18) Nazwa zbiornika Rzeka, na której powstał Funkcje Powierzchnia [w km2] Pojemność maksymalna [w mln m2] Rok ukończenia Włocławski Wisła Energetyczna, transportowa, rekreacyjna 70,4 408,0 1970 ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie