Spłukiwanie, ablacja – proces rzeźbotwórczy polegający na wymywaniu zwietrzeliny i gleby oraz ich przemieszczeniu w dół stoku przez wodę deszczową (ablacja deszczowa) lub roztopową (ablacja roztopowa). Spłukiwanie jest rodzajem erozji ^[1][2], choć według niektórych źródeł określanie go jako erozji wodnej gleby jest niezupełnie prawidłowe^[3]. Na erozję składają się również inne procesy.

Czynniki mające wpływ na spłukiwanie

Spłukiwanie jest typowe dla stoków bardziej stromych, na łagodniejszych często przechodzi w spełzywanie ^[4]. Wielkość spłukiwania zależy od wielkości opadów lub roztopów – czym więcej wody, tym spłukiwanie jest silniejsze oraz szaty roślinnej, która przez system korzeniowy blokuje ruchy masowe . Spory wpływ ma również geomorfologia i geologia terenu, gdyż stoki bardziej strome oraz mało spójne są bardziej podatne na spłukiwanie^[4]. Najczęściej występuje na stokach lessowych , a także gliniastych o ubogiej pokrywie roślinnej; podatne na ablację są też stoki zaorane (ponieważ są pozbawione roślinności). Intensywność procesu jest zależna od ilości i natężenia opadów , a także od nachylenia stoku i rodzaju występującej na nim pokrywy roślinnej^[3].

Wielkość spłukiwania nie zależy od strefy klimatycznej, gdyż występuje ono zarówno w strefie ciepłej jak i zimnej. Może jednak różnić się rodzajem. W strefie gorącej, w której nie występuje zamarzanie, dochodzi do spłukiwania deszczowego, szczególnie podczas gwałtownych burz. Z kolei w strefie zimnej dochodzi do spłukiwania roztopowego, kiedy to część ziemi jest jeszcze zamarznięta, a warstwa wierzchnia nie^[4].

Spłukiwanie i inne procesy mogą prowadzić do powstania różnych form terenu – zarówno wklęsłych, np. rozłogów ^[5], jak i płaskich, np. równin denudacyjnych^[6]. Podczas spłukiwania mogą powstać liczne strugi, które z czasem mogą przekształcić się w wąwozy^[4].

Rodzaje spłukiwania

Spłukiwanie można podzielić na^[4]:

• liniowe (linijne, bruzdowe) – woda wraz z materiałem spłukiwanym płynie widocznymi bruzdami;
• powierzchniowe (warstwowe, pokrywowe) – woda wraz z materiałem spłukiwanym płynie całą powierzchnią;
• rozproszone – pośrednie pomiędzy powyższymi, woda płynie licznymi kanałami, które nie mają widocznych brzegów.

Zobacz też

• ablacja (topnienie)

Przypisy