Polityka podatkowa – stanowi część
polityki budżetowej
oraz jest integralną częścią
polityki fiskalnej
. Jej przedmiotem jest kształtowanie systemu i metod podatkowych w celu zapewnienia dochodów
budżetowi państwa
na realizację zadań. Polityka podatkowa to ogół decyzji państwa w zakresie opodatkowania obywateli i przedsiębiorstw. Jej istotnym elementem jest dążenie do osiągnięcia wysokiej efektywności w ściąganiu
podatków
. Wymaga ona rozstrzygnięcia problemów podatkowych, które decydują o jej treści i kierunkach.
Funkcje polityki podatkowej
- fiskalna - dostarcza budżetowi dochodów na utrzymanie państwa i realizację zadań
- regulacyjna (alokacyjna) - kształtowanie wielkości dochodu i majątku będących w dyspozycji podatników
- stymulacyjna - takie kształtowanie wielkości podatku, aby wywrzeć na podatnikach określone reakcje w celu pobudzenia bądź ostudzenia wzrostu gospodarczego
- informacyjna - odzwierciedla przebieg procesów gospodarczych, podziału i wymiany
Pryncypialne znaczenie ma funkcja fiskalna, ponieważ służy ona do takiego kształtowania obciążeń podatkowych, aby zapewnić
budżetowi państwa
jak najwyższe wpływy. Wpływy te są przeznaczane na
transfery
dla obywateli oraz na wydatki państwa. Funkcja regulacyjna polega na redystrybucji
dochodu narodowego
(podatki zapewniają wpływy do budżetu, z którego to są finansowane transfery i wydatki państwowe) poprzez ustalanie różnych stawek podatkowych dla podmiotów o różnych dochodach, bądź na różne dobra. Funkcja stymulacyjna ma na celu zapewnienie jak najlepszej efektywności w działalności gospodarczej np. poprzez preferencje podatkowe na inwestycje w zakresie ochrony środowiska.
Państwo
za pomocą niższych/wyższych podatków może stymulować popyt w określonych gałęziach gospodarki. Polityka podatkowa pełni funkcję informacyjną, ponieważ np. można stwierdzić jaki procent podatników posiada dochody niższe od progu ubóstwa.
Cele polityki podatkowej
- fiskalny - dostarczenie jak najwyższych dochodów przy jak najniższych kosztach poboru oraz nie powodując ujemnych skutków ubocznych
- gospodarcze - zapewnienie jak najlepszego rozwoju gospodarczego przy zachowaniu określonych wpływów podatkowych do budżetu państwa
- społeczne - zapewnienie społeczeństwu odpowiednich warunków bytowych przy zachowaniu określonych wpływów podatkowych do budżetu państwa
Podstawowym celem jest cel fiskalny, ponieważ podatków jako wpływy do budżetu nie można zastąpić. Dlatego też, bez spełnienia celu fiskalnego nie można realizować pozostałych dwóch.
Rodzaje prowadzenia polityki podatkowej
- Polityka pasywna - zasady kształtowania dochodów i cen, tworzące mechanizm reagowania automatycznego cen i dochodów na zmianę sytuacji gospodarczej, określane są ustawowo. Ten typ polityki podatkowej nie wymaga podejmowania działań, ponieważ następuje automatyczna reakcja w wyniku zmian sytuacji gospodarczej.
- Polityka aktywna - podejmowanie odpowiednich działań (tj. przeciwdziałanie
inflacji
, zróżnicowanie dynamiki dochodów i ograniczenie
bezrobocia
).
Przeciwnicy polityki aktywnej twierdzą, iż jest ona: - nieskuteczna
- niezgodna z rynkiem
- kosztowna (administracja, biurokracja)
- wzrost płac i cen nie ulega likwidacji - tylko przesunięcia w czasie
- presja inflacyjna (inflacja tłumiona).
Zwolennicy polityki aktywnej, twierdzą, że: - jest ona konieczna w warunkach monopolu rynku, korporacji i związków zawodowych
- polityka powoduje wyższy poziom wykorzystania zasobów i zatrudnienia
- pozwala na utrzymywanie stopy wzrostu płac w stosunku do wydajności
- łagodzi sprzeczności między cenami a zatrudnieniem.
Przejrzysta polityka podatkowa
Zazwyczaj analizy ekonomiczne skupiają się na wysokości podatków i stopniu ich oddziaływania na gospodarkę. Niewiele uwagi poświęca się samemu procesowi gromadzenia dochodów, celom funkcjonowania danych rozwiązań czy związanym z nim nieefektywnościami, gdzie duże znaczenie może odgrywać przejrzystość.
Od przejrzystej polityki podatkowej wymaga się spełnienia następujących warunków: •określenia celów polityki podatkowej;
•stosowania możliwie precyzyjnie zdefiniowanych narzędzi, które będą spełniać stawiane przed nimi cele;
•wszelkie obowiązki podatkowe powinny posiadać jasno określoną podstawę prawną;
•prawo podatkowe powinno być jednoznaczne oraz czytelne;
•informacja na temat prowadzonej polityki powinna być rzetelna i ogólnie dostępna;
•sposób prowadzonej polityki powinien być jawny oraz dobrze jakby tworzył spójną strategię krótko czy średniookresową – ewentualne zmiany powinny podlegać uzasadnieniom i być ogłaszane publicznie z odpowiednim wyprzedzeniem czasowym;
•wiarygodność prowadzonej polityki będzie podnosić stabilność stosowanych rozwiązań.
Zobacz też
Źródła
1. Artykuł: „Polityka podatkowa w Polsce i przesłanki jej kształtowania” Prof. dr hab. Andrzeja Gomułowicza z „Monitora podatkowego” 2. Polityka gospodarcza, pr. zbior. pod red. H.Ćwiklińskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2000
