Krasnobród
Herb Herb Krasnobrodu
Województwo	lubelskie
Powiat	zamojski
Gmina • rodzaj	Krasnobród miejsko-wiejska
Prawa miejskie	1995
burmistrz	Janusz Oś
Powierzchnia	6,99 km²
Ludność (2008) •  liczba •  gęstość	3075 430 os./km²
Strefa numeracyjna	+48 84
Kod pocztowy	22-440
Tablice rejestracyjne	LZA
Położenie na mapie Polski Krasnobród
50°32'41″N 23°12'55″E / 50.54472, 23.21528 Na mapach: 50°32'41″N 23°12'55″E / 50.54472, 23.21528
Urząd miejski ul. 3 Maja 36 22-440 Krasnobród
Strona internetowa miasta

Krasnobród – miasto w województwie lubelskim , w powiecie zamojskim nad Wieprzem , na terenie Krasnobrodzkiego Parku Krajobrazowego ; liczy 3004 mieszkańców (2007, GUS). Prawa miejskie posiadał w latach 1576 - 1869 , przywrócone 30 grudnia 1994  r^[1].

Opis miasta

Krasnobród to lokalny ośrodek usługowy, uzdrowiskowy i popularny ośrodek turystyczno-wypoczynkowy na Roztoczu Środkowym . Latem najpopularniejszą formą wypoczynku jest plażowanie i kąpiel w zalewie położonym nad rzeką Wieprz . Zimą główną atrakcją jest liczący 500 metrów długości wyciąg narciarski na Górze Chełmowej. Trasy zjazdowe są oświetlone, co umożliwia korzystanie z wyciągu do późnych godzin wieczornych.

Atrakcyjny punkt widokowy w mieście to położony dość wysoko kamieniołom, na północ od zalewu, gdzie od niedawna znajduje się niewielka wieża ( baszta ).

Wśród zabytków znajduje się tu pałac Leszczyńskich z XVII - XIX w. W tym zespole pałacowo-parkowym funkcjonuje Sanatorium Rehabilitacyjne dla Dzieci im. Janusza Korczaka (osiedle Podzamek ), gdzie leczone są choroby górnych dróg oddechowych oraz schorzenia narządów ruchu.

Historia

Staraniem Andrzeja Firleja, ówczesnego właściciela dóbr, w 1576 r. (lub – jak podają inne źródła – w 1572 r.), Krasnobród otrzymał od króla Zygmunta III Wazy prawa miejskie. W ciągu wieków zmieniali się właściciele miejscowości: Firleje , Leszczyńscy , Lipscy, Zamoyscy , Tarnowscy , Mycewscy, a od 1880 r. Fudakowscy . Z powodu dużego oddalenia od głównych szlaków handlowych oraz nieurodzajnych, piaszczystych gleb nigdy nie stanowił dużego i zamożnego ośrodka miejskiego^[2].

Do czasów II wojny światowej, struktura etniczno-wyznaniowa miasta była zróżnicowana. W 2 poł. XIX w. społeczność współtworzyli głównie Polacy (katolicy) oraz Żydzi, którzy zaczęli się osiedlać już w 2 poł. XVI w. Niewielki odsetek ludności miasta i okolicznych miejscowości stanowili Rusini^[3].

Parafia rzymskokatolicka została erygowana prawdopodobnie w II poł. XVI wieku. W 1595 r. świątynię parafialną przejęli kalwini na skutek przejścia na to wyznanie właścicieli miasta, Leszczyńskich. W 1647 r. miejscowość przeszła na własność Zamoyskich i sytuacja religijna uległa zmianie. W miejscu objawień Matki Bożej, w latach: 1648-64, postawiono kościół. Wojewoda sandomierski Jan Zamoyski , 23 listopada 1664 r., wystawił dokument będący podstawą do założenia klasztoru dominikańskiego w Krasnobrodzie.

Miasto mocno ucierpiało w czasie powstania Chmielnickiego. W drugiej połowie XVII w. Krasnobród kilkakrotnie plądrowali Tatarzy. Podczas jednego z najazdów miejscowość spłonęła, a wraz z nią okazały kościół drewniany. W 1763 r. król August III na nowo nadał Krasnobrodowi prawa miejskie

W wyniku pierwszego rozbioru Polski w 1772 r. Krasnobród wszedł w skład zaboru austriackiego, a w 1809 r. do departamentu lubelskiego Księstwa Warszawskiego. Po Kongresie Wiedeńskim wszedł w skład obwodu zamojskiego Królestwa Polskiego.

24 marca 1863 pod miastem miała miejsce bitwa oddziałów Marcina Borelowskiego z wojskiem rosyjskim mjr Ogalina. Upamiętnia ten fakt Pomnik Powstańców Styczniowych, znajdujący się na miejscowym cmentarzu . Za udział w powstaniu Krasnobród utracił prawa miejskie.

Na przełomie XVIII i XIX w. Krasnobród stał się ośrodkiem garncarstwa i meblarstwa. Produkowano tu gonty, kafle porcelanowe, patyczki do zapałek oraz tzw. „skrzynie krasnobrodzkie”. Pod koniec XIX w. Krasnobród stał się znany dzięki jednemu z pierwszych w Europie sanatoriów przeciwgruźliczych, założonemu przez dr Alfreda Rose, w którym gruźlicę leczono kumysem, jednakże brak dobrych połączeń komunikacyjnych przyczynił się do upadku placówki.

Podczas I wojny światowej , w czerwcu 1915 roku, bili się tu Rosjanie z Austriakami . Polegli żołnierze spoczywają na miejscowym cmentarzu.

W kampanii wrześniowej miejsce potyczek cofających się armii polskich z Niemcami. Na miejscowym cmentarzu leży 500 poległych żołnierzy polskich. W zabudowaniach klasztoru mieścił się szpital dla żołnierzy polskich i niemieckich. 23 września 1939 miała tu miejsce szarża 25 Pułku Ułanów Wielkopolskich podpułkownika Stachlewskiego, którzy w okolicy Kaplicy "Na Wodzie" stoczyli zwycięską bitwę z kawalerią niemiecką, opanowując miasteczko (to prawdopodobnie arena ostatniej bitwy między oddziałami konnymi w historii II wojny światowej). Przez pewien czas Krasnobród był okupowany przez wojska sowieckie.

Podczas okupacji okolica była terenem działań oddziałów partyzanckich AK i BCh . Krasnobród został spacyfikowany i wysiedlony przez Niemców 5 lipca 1943 roku. Miejscowa ludność żydowska została wymordowana w 1942 roku^[4], bądź też wcześniej uciekła do ZSRR. Krasnobród został zdobyty przez Armię Czerwoną 22 VII 1944 roku.

W wyniku zniszczeń wojennych oraz rozwoju cywilizacyjnego nie zachował się dawny układ urbanistyczny miasteczka z drewnianą zabudową (charakterystyczne były podcienia).

Życie religijne

Mieszkańcy Krasnobrodu należą obecnie przede wszystkim do Kościoła Rzymskokatolickiego; istnieją dwie parafie: Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny oraz Zesłania Ducha Świętego.

Pod koniec XVI w. i w pierwszej połowie XVII w. funkcjonował w Krasnobrodzie zbór kalwiński (w latach 1595, 1638, 1642 i 1647 odbyły się tu nawet synody). Teren gminy zamieszkiwali dawniej również unici , którzy posiadali swoje świątynie. Po kasacie unii założono parafie prawosławne, zmuszając grekokatolików do przejścia na to wyznanie. Prawosławni zamieszkiwali ten teren głównie do I wojny światowej (krasnobrodzka cerkiew została rozebrana)^[5]. Jednakże do II wojny światowej w miasteczku przeważała ludność żydowska^[6] (synagoga i cmentarz uległy zniszczeniu, pozostał natomiast dawny budynek mykwy).

Kapliczka "Na Wodzie"

Krasnobród to ponadregionalny ośrodek kultu religijnego. We wschodniej części miasta, w Podklasztorze , znajduje się barokowy zespół klasztorny dominikanów . W zabudowaniach klasztoru mieści się Muzeum Wsi Krasnobrodzkiej, w którym zgromadzone są eksponaty będące odzwierciedleniem rzemiosł takich jak: garncarstwo , gontarstwo oraz meblarstwo (wyrób skrzyń krasnobrodzkich).

Kościół pod wezwaniem Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny wybudowany w latach 1690 - 1699 wraz z klasztorem został ufundowany przez Marysieńkę Sobieską jako wotum wdzięczności za uzdrowienie. Wewnątrz kościoła znajdują się m.in.: XVIII -wieczna chrzcielnica, barokowa ambona w kształcie wazy oraz główny ołtarz wykonany przez Jana Mauchera w latach 1774 - 1776 . Kościół od 300 lat jest znanym ośrodkiem kultu maryjnego, odwiedzanym przez liczne rzesze pielgrzymów. Szczególną czcią cieszy się obraz Matki Bożej Krasnobrodzkiej. Tradycją stały się międzynarodowe letnie koncerty organowe w Sanktuarium Maryjnym.

Znajdują się tu również małe, drewniane kapliczki, m.in. "Kaplica na Wodzie" koło kościoła pw. Nawiedzenia NMP, przy której wypływa woda słynąca z uzdrawiania, oraz kaplica św. Rocha , otoczona lasami na terenie rezerwatu "Święty Roch" w Krasnobrodzkim Parku Krajobrazowym , jaki obejmuje okolice miasta.

Ważniejsze uroczystości religijne: odpust Matki Bożej Jagodnej (1 i 2 lipca), MB Zielnej (15 sierpnia), Św. Rocha (pierwsza niedziela po 15 sierpnia), MB Siewnej (8 września), MB Różańcowej (pierwsza niedziela października) oraz Dożynki Diecezjalne (wrzesień).

Baszta, wieża widokowa

Atrakcje turystyczne

• Barokowy kościół pw. Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny
• Dawny klasztor Dominikanów
• Muzeum Sztuki Sakralnej
• Muzeum Wieńców Dożynkowych
• Ptaszarnia
• Pałac Leszczyńskich
• Kamieniołom z basztą widokową
• Cmentarz żydowski
• Kaplice "Na Wodzie" i św. Rocha
• Rezerwat przyrody Święty Roch
• Park linowy

Galeria

Plac Siekluckiego w centrum miasta	Kościół pw. Nawiedzenia NMP	Wnętrze kościoła pw. Nawiedzenia NMP	Kaplica św. Rocha
Wyciąg narciarski	Zalew; widok na południe	Kamieniołom z basztą na szczycie	Widok na miasto z kamieniołomu

Zobacz też

• Bitwa pod Krasnobrodem (1672)
• Bitwa pod Krasnobrodem (1863)
• Bitwa pod Krasnobrodem 1939
• Synagoga w Krasnobrodzie
• Krasnobrodzki Park Krajobrazowy
• Sanatorium Dziecięce im. Janusza Korczaka w Krasnobrodzie
• Dukat krasnobrodzki

Przypisy

Bibliografia

• Izabela Juchniewicz, Krasnobród, Kraków 2002.
• Mieczysław Kościński, Znani i nieznani. Szkice z przeszłości Krasnobrodu, Lublin 2002; Krasnobród dawnych lat. Opowieści i wspomnienia, Lublin 2003; Z gliny ulepione. Dzieje krasnobrodzkiego garncarstwa, Lublin 2004; Za bramą ciszy. Na krasnobrodzkich cmentarzach, Lublin 2005; Dawny Krasnobród – ludzie, domy, ulice, Lublin 2006; Dominikanie w Krasnobrodzie (1664-1864), z dziejów kościoła i klasztoru, Lublin 2008.
• Teresa Kozłowska-Szczęsna, Krzysztof Błażejczyk, Barbara Krawczyk, Bioklimat Krasnobrodu, Warszawa 2001.
• Józef Niedźwiedź, Leksykon historyczny miejscowości dawnego województwa zamojskiego, Zamość 2003, s. 243-245, .
• Edward Słoniewski, Wędrówki po Ziemi Krasnobrodzkiej, Krasnobród 1998.
• Zofia Tyrka, Jan Rodzik, Krasnobród, mała monografia miasta, Lublin 1998.

Linki zewnętrzne

• Krasnobród – oficjalna strona