Szypska Fatra (słow. Šípska Fatra) – najbardziej na północ wysunięta, położona już na północ od doliny Wagu część grupy górskiej Wielkiej Fatry w Centralnych Karpatach Zachodnich w Słowacji . Do lat 70. XX w. łączona z Górami Choczańskimi , od 1978 r. ze względu na większe podobieństwo geomorfologiczne zaliczana jest do Wielkiej Fatry. Najwyższym szczytem jest Šíp (1169 m n.p.m.).

Położenie i podział

Szypska Fatra zajmuje znaczną część terenu w widłach Wagu i jego prawego dopływu – Orawy . W ten sposób zachodnią i północną granicę tej jednostki wyznacza dolina Orawy od jej ujścia do Wagu w Królewianach po miejscowość Párnica, poza którą wznosi się Mała Fatra . Granicę północno-wschodnią wyznacza dolina lewobrzeżnego dopływu Orawy – Żaszkowskiego Potoku (Žáškovský potok) po Żaszków (tzw. Rów Podchoczański) i jej przedłużenie w kierunku przełęczy Brestová , poza którą rozciąga się już Pogórze Orawskie . Granicę wschodnią, oddzielającą Szypską Fatrę od Gór Choczańskich stanowi dolina potoku Likavka , spływającego spod Brestovej i uchodzącego do Wagu w Rużomberku . Granicę południową wyznacza dolina Wagu od Rużomberku po ujście Orawy – poza nią rozciąga się właściwy zrąb Wielkiej Fatry.

Szypska Fatra dzieli się dość wyraźnie na trzy mniejsze części. Najbardziej na zachodzie, wprost w widłach Wagu i Orawy, leży masyw Šípu . Najwyższym szczytem masywu jest w nim Šíp. Na południowy wschód, oddzielony od niego Doliną Szkutową (Škútova dolina) i Przełęczą Żaszkowską (Žaškovské sedlo), leży masyw Ostrego (Ostré, 1067 m n.p.m.), w którym wyróżniają się jeszcze Havran (915 m n.p.m.) i Hrdoš (917 m n.p.m.). Dolina Komjatniańska oddziela go od położonego najbardziej na wschód i południe masywu Keczek (Kečky, 1139 m n.p.m.) i Radyczyny (Radičiná, 1127 m n.p.m.). Najbardziej na południe wysuniętym i nieco wydzielającym się członem tej ostatniej jednostki jest zwalisty masyw Czebratu (Čebrať, 1054 m n.p.m.) nad Rużomberkiem.

Geologia i morfologia

Najwyższe szczyty tej jednostki sięgają wysokości 1050–1170 m n.p.m. Ich niższe partie i rozdzielające je doliny zbudowane są z pochodzących z dolnej i środkowej kredy , stosunkowo miękkich, marglistych wapieni , margli i marglistych łupków , zaliczanych do płaszczowiny kriżniańskiej. Partie szczytowe najwyższych wzniesień tworzą natomiast wielkie kry ciemnoszarych lub czarnych, żyłkowanych wapieni i szarych dolomitów triasowych (tzw. "choczańskich"), zaliczanych już do płaszczowiny choczańskiej. W utworach choczańskich wytworzył się szereg interesujących form skalnych w postaci urwistych ścian, progów skalnych, grzebieni skalnych i samotnych turni. Znajdziemy tu również szereg form krasowych , m.in. jaskinie , leje krasowe , źródła krasowe .

Bibliografia

• Hochmuth Zdenko a kolektív: Chočské vrchy. Liptovská Mara. Turistický sprievodca ČSFR, č. 42, wyd. Šport, slovenské telovýchovné vydavateľstvo, Bratislava 1990, ;
• Malá Fatra – Vrátna. Turistická mapa 1:50 000, Edícia turistických máp č. 110, wyd. VKÚ Harmanec 1993, ;