Mydlnica lekarska
Systematyka [1]
Domena :	eukarionty
Królestwo :	rośliny
Klad :	rośliny naczyniowe
Klad :	rośliny nasienne
Klasa :	okrytonasienne
Rząd :	goździkowce
Rodzina :	goździkowate
Rodzaj :	mydlnica
Gatunek :	mydlnica lekarska
Nazwa systematyczna
Saponaria officinalis L. Sp. pl. 1:408. 1753

Gatunek leczniczy

Gatunek trujący

Morfologia

Pokrój

Mydlnica lekarska (Saponaria officinalis L.) – gatunek rośliny wieloletniej należący do rodziny goździkowatych . Naturalny obszar jej występowania to Europa, Azja i Afryka Północna, ale roślina rozprzestrzeniła sie także w innych rejonach świata^[2]. W Polsce jest pospolita na niżu, jest też uprawiana^[3].

Morfologia

Łodyga

Prosto wzniesiona, naga, walcowata, górą widlasto rozgałęziona, szorstka, nieco owłosiona. Wysokość 30-80 cm. Pod ziemią roślina posiada długie, walcowate, rozgałęzione, czołgające się kłącze z licznymi korzeniami .

Liście

Ulistnienie naprzeciwległe . Liście o długości 5-6 cm eliptyczne lub podługowate, zaostrzone, nagie lub nieco owłosione, z szorstkimi brzegami, trójnerwowe. Dolne krótkoogonkowe, górne siedzące i nieco zrośnięte nasadami.

Kwiaty

Dość duże (do 2 cm średnicy), różowe lub białe, wyrastają pęczkami na długiej szypułce z kątów liści i na wierzchołku łodygi, tworząc wierzchotkę dwuramienną . Kwiaty są 5-krotne, na krótkich szypułkach. Kielich zielony lub czerwonawy, owłosiony, walcowaty z 5 ząbkami. Ma długość 2-2,5 cm. Płatki korony są na szczycie wycięte.

Owoc

Jajowata torebka .

Biologia i ekologia

Bylina , hemikryptofit . Siedlisko: aluwialne tarasy, przydroża, zbocza , miedze , świetliste zarośla . Roślina ruderalna . Jest również rośliną wskaźnikową podłoża żwirowatego, kamienistego lub piaszczystego^[4]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla rzędu (O.) Senecion fluviatilis^[5]. Przedprątne kwiaty wieczorem wydzielają zapach zwabiając motyle nocne-ćmy , które je zapylają ^[6]. Kwitną od czerwca do września. Nasiona rozsiewane są przez wiatr. Roślina trująca . Duże dawki saponin zawartych w kłączach i korzeniach mydlnicy po doustnym spożyciu drażnią żołądek i jelita , powodują wymioty , biegunki ^[7]. Nie wolno też okładać ran preparatami mydlnicy. Zwierzęta nie jedzą tej rośliny – jest dla nich również trująca^[8].

Zastosowanie

• Roślina lecznicza  :
  • Surowiec zielarski  : kłącze z korzeniami (Radix Saponariae) zawiera ok. 5% saponin , glikozydy , węglowodany , sole mineralne ^[7].
  • Działanie : wykrztuśne, pobudzające czynności żołądka i trzustki , żółciopędne. Unieszkodliwia cholesterol , ułatwia wchłanianie związków trudno przyswajalnych przez organizm (np. sole żelaza , wapnia )^[7]. Używana jest też w zapaleniach oskrzeli i tchawicy , przy kaszlu . Używana jest w postaci odwaru ^[7]. Musi być stosowana pod kontrolą lekarza.
  • Zbiór i suszenie : wykopuje się kłącza z korzeniami jesienią, myje, tnie na mniejsze kawałki i suszy w temperaturze ok. 50 °C.
• Stosowana jest w kosmetyce do wytwarzania niektórych past do zębów, szamponów , maseczek ^[8].
• Roślina ozdobna uprawiana głównie ze względu na swoje kwiaty^[9]. Szczególnie nadaje się na rabaty i do ogrodów naturalistycznych.

Ciekawostki

• Dawniej, gdy nie znano mydła , do mycia używano m.in. odwarów z korzeni mydlnicy. Są skuteczne, pienią się obficie i swoimi własnościami przewyższają mydła, gdyż nie niszczą skóry i nie powodują alergii u ludzi uczulonych na mydło^[8]. Używana była szczególnie do prania jedwabi i innych delikatnych tkanin, np. koronek itp.^[4].
• Wiele plemion pierwotnych używało nasion mydlnicy jako przynęty do łowienia ryb – powodują ich zatrucie ^[8].
• Wytwarzano z niej dawniej mydlik, używany do odtłuszczania wełny ^[8].
• Od niepamiętnych czasów używano odwarów doustnie, jako odtrutkę po ukąszeniu przez węże ^[8].

Uprawa

Jest łatwa w uprawie. Najlepiej rośnie w pełnym słońcu, na glebie o odczynie obojętnym lub zasadowym^[9]. Uprawia się ją z nasion wysiewanych jesienią, lub przez podział kłączy w rozstawie 60 × 45 cm. Roślina zwykle rozsiewa się sama i jest dość ekspansywna, dlatego też należy kontrolować jej rozrastanie się^[10]. Oprócz typowej formy uprawiane są kultywary , np. `Rosea` Plena` o średniozielonych pędach i półpełnych różowych kwiatach^[9].

Przypisy

Bibliografia