Nadciśnienie tętnicze oporne (NTO) – postać nadciśnienia tętniczego , w którym nie uzyskuje się docelowych wartości ciśnienia tętniczego krwi, pomimo jednoczesnego stosowania 3 leków hipotensyjnych z różnych grup, stosowanych w optymalnych dawkach, przy czym diuretyki powinny być jedną ze stosownych grup leków.

Nadciśnienie tętnicze oporne można więc rozpoznać u tych chorych, u których stosowanie 3 różnych leków nie prowadzi do otrzymania optymalnych wartości ciśnienia tętniczego, a także u chorych, u których do dobrej kontroli ciśnienia tętniczego konieczne jest stosowanie 4 leków z różnych grup terapeutycznych. Z uwagi na starzenie się populacji, jak również epidemię otyłości , cukrzycy i związanych z nią przewlekłych chorób nerek, grupa chorych na nadciśnienie tętnicze oporne stale wzrasta, jednakże nieznane są dane populacyjne, jakiej grupy chorych ono dotyczy.

Rozpoznanie

Aby rozpoznanie nadciśnienia tętniczego opornego było prawidłowe, należy wykluczyć tak zwaną rzekomą oporność na leczenie, która może być spowodowana:

• nieprawidłową techniką pomiaru wartości ciśnienia tętniczego, będącą wynikiem
  • stosowania zbyt wąskiego w stosunku do obwodu ramienia mankietu ciśnieniomierza
  • dokonywania pomiaru u pacjenta nieznajdującego się w fazie odpoczynku
• nieprzestrzeganiem zaleceń lekarskich przez chorego
• efektem białego fartucha , czyli reakcją emocjonalną związaną z wizytą lekarską

Czynniki odpowiedzialne za oporność nadciśnienia tętniczego

Na występowanie nadciśnienia tętniczego opornego ma wpływ wiele czynników, spośród których najistotniejszymi są:

• nieprzestrzeganie zaleceń terapeutycznych
• otyłość
• nadmierne spożycie sodu
• obturacyjny bezdech podczas snu
• niewydolność nerek

Z innych czynników należy brać pod uwagę:

• nadmierne spożycie alkoholu
• stosowanie leków, z których największe znaczenie mają:
  • niesteroidowe leki przeciwzapalne
  • doustne leki antykoncepcyjne
  • leki sympatykomimetyczne (stosowane na przykład w celu zmniejszenia obrzęku błony śluzowej nosa)
  • leki hamujące łaknienie
  • glikokortykosteroidy
  • erytropoetyna
  • cyklosporyna A
• używanie kokainy , amfetaminy i innych środków pobudzających

Nadciśnienie tętnicze wtórne jako przyczyna nadciśnienia opornego

U osób, u których wykluczono powyższe możliwe czynniki rozwoju nadciśnienia tętniczego, zawsze należy przeprowadzić diagnostykę w kierunku nadciśnienia tętniczego wtórnego, gdyż w tych przypadkach eliminacja czynnika sprawczego może prowadzić do polepszenia wartości ciśnienia tętniczego. Przyczynami możliwego nadciśnienia tętniczego wtórnego są:

• zwężenie tętnicy nerkowej
• choroba Cushinga
• guz chromochłonny
• hiperaldosteronizm pierwotny
• nadczynność przytarczyc
• nadczynność tarczycy
• koarktacja aorty
• guz wewnątrzczaszkowy

Leczenie

Leczenie opiera się na identyfikacji powyższych czynników ryzyka i ich modyfikacji, dopiero w drugim etapie modyfikuje się leczenie farmakologiczne. Jedynie w przypadku stwierdzenia nadciśnienia wtórnego leczenie rozpoczyna się się od eliminacji jego przyczyny.

W innych wypadkach postępowanie z chorym na nadciśnienie tętnicze oporne rozpoczyna się od:

• maksymalizacji kontroli realizacji zaleceń lekarskich przez pacjenta
  • częstsze wizyty kontrolne
  • samodzielne pomiary ciśnienia przez chorego
• wdrożenia postępowania niefarmakologicznego
  • redukcji masy ciała
  • ograniczenia spożycia soli kuchennej
  • zaprzestania palenia tytoniu i nadmiernego picia alkoholu
  • zwiększenia aktywności fizycznej
  • zastosowania diety DASH

Leczenie farmakologiczne

Zmiany w farmakoterapii oparte są na następujących przesłankach:

• optymalizacji leczenia moczopędnego
  • stosowanie optymalnych dawek diuretyku tiazydowego ( hydrochlorotiazyd w dawce 50 mg na dobę, chlortalidon 25 mg na dobę)
  • dodanie diuretyku pętlowego ( furosemidu ) u osób z niewydolnością nerek
• stosowaniu skutecznej kombinacji leków wykorzystującej ich działanie synergistyczne

Bibliografia

• Nadciśnienie tętnicze oporne – rozpoznawanie, ocena i leczenie. Stanowisko American Heart Association (2008) opublikowanych Medycyna Praktyczna 2008/08
• Na podstawie: Calhoun DA., Jones D., Textor S., Goff DC., Murphy TP., Toto RD., White A., Cushman WC., White W., Sica D., Ferdinand K., Giles TD., Falkner B., Carey RM. Resistant hypertension: diagnosis, evaluation, and treatment: a scientific statement from the American Heart Association Professional Education Committee of the Council for High Blood Pressure Research.. „Circulation”. 25 (117), ss. e510–26 (czerwiec 2008). doi:10.1161/CIRCULATIONAHA.108.189141 . PMID 18574054 .