Wiktor Abakumow minister bezpieczeństwa państwowego MGB ZSRR w latach 1946-1951

Wiktor Siemionowicz Abakumow, właściwie Aba Kum ( ros. Виктор Семёнович Абакýмов, ur. w Moskwie w 1894 , stracony 24 grudnia 1954 , w Leningradzie ) – Ormianin, generał-pułkownik sowieckiego aparatu bezpieczeństwa, jeden z największych zbrodniarzy stalinowskich, w stalinowskim aparacie terroru zasłynął m. in. z własnoręcznego torturowania i wymuszania zeznań na skazanych, radziecki oficer , funkcjonariusz organów wywiadu, kontrwywiadu i bezpieczeństwa wewnętrznego, m.in. szef kontrwywiadu wojskowego Smiersz ( 1943 - 1946 ), minister bezpieczeństwa państwowego Związku Radzieckiego , od maja 1946 do lipca 1951 roku. Skazany i stracony za udział w tzw. sprawie leningradzkiej.

Początki służby w OGPU

Służbę w radzieckich organach bezpieczeństwa (wówczas - Zjednoczony Państwowy Zarząd Polityczny - OGPU), rozpoczął w 1932 roku pracując w terenowych organach bezpieczeństwa m.in. w Oddziale Ekonomicznym (EKO) przy Pełnomocnym Przedstawicielstwie (PP) Zjednoczonego Państwowego Zarządu Politycznego ( OGPU ) w obwódu moskiewskiego . W 1933 roku został przeniesiony do Moskiewskiej centrali OGPU (tzw. Łubianka ), do Zarządu Ekonomicznego OGPU (EKU OGPU).

W NKWD

W połowie 1934 roku po reorganizacji organów bezpieczeństwa służył w 1 Wydziale Oddziału Ekonomicznego (EKO) Głównego Zarządu Bezpieczeństwa Państwowego ( GUGB ) przy Ludowym Komisariacie Spraw Wewnętrznych ( NKWD ). Następnie, 1 sierpnia 1934 roku został przeniesiony do Zarządu Głównego Obozów i Osiedli Pracy ( GUŁAG ), gdzie służył do 1937 roku m.in. jako oficer operacyjny w 3 Wydziale Oddziału Ochrony GUŁAG NKWD ZSRR . Od 15 kwietnia 1937 roku do marca 1938 roku służył w jednym z Wydziałów w Oddziale 4 (OO - Specjalnym) GUGB NKWD . Po kolejnej reorganizacji struktur aparatu bezpieczeństwa w marcu 1938 roku, został pomocnikiem naczelnika 4 Oddziału I Zarządu NKWD ZSRR, a później od 29 września 1938 roku do 1 listopada 1938 roku, pełnił obowiązki pomocnika Piotra Fiodotowa , ówczesnego naczelnika Oddziału 2 (Tajno-Polityczny - SPO) GUGB NKWD ZSRR. Następnie do końca 1938 roku, był naczelnikiem w jednym z Wydziałów w 2 Oddziale GUGB NKWD ZSRR.
Fakt przetrwania przez Abakumowa wielkiej czystki która szalała wówczas w NKWD i innych Ludowych Komisariatch, można wytłumaczyć braniem w niej udziału, wykonywał on bez skrupułów każdy rozkaz, co uratowało go od plutonu egzekucyjnego. Pod koniec grudnia 1938 roku został przeniesiony z Moskwy do Rostówa , na stanowisko pełniącego obowiązki naczelnika Zarządu Ludowego Komisariatu Spraw Wewnętrznych Rostowskiej Oblasti, w kwietniu 1939 roku został naczelnikiem UNKWD Rostowskiej Oblasti, czyli szefem tamtejszego NKWD. 12 lutego 1941 roku, po podziale NKWD ( NKWD / NKGB ) powrócił do Moskwy, gdzie został jednym z zastępców Ławrientija Berii ówczesnego Ludowego Komisarza Spraw Wewnętrznych, czyli szefa NKWD , i zaraz potem 19 lipca 1941 , naczelnikiem tzw. Osobyj Otdiełów (OO NKWD), gdzie po wybuchu wojny z Niemcami prowadził akcję likwidacji najwyższych dowódców Armii Czerwonej oskarżonych przez Józefa Stalina o zdradę i tchórzostwo. Stanowisko zastępcy szefa NKWD sprawował do 19 kwietnia 1943 roku, a stanowisko szefa OO NKWD do 14 kwietnia 1943 roku.

Szef GUKR

W 1943 roku Abakumow był także chwilowo od 19 kwietnia do 20 maja 1943 roku zastępcą komisarza obrony ZSRR (stanowisko to sprawował wówczas sam Józef Stalin ). W kwietniu 1943 roku po utworzeniu Głównego Zarządu Kontrwywiadu (GURK) przy Ludowym Komisariacie Obrony ZSRR (NKO) ZSRR czyli tzw. SMIERSZ stanął na jego czele co nastąpiło 19 kwietnia 1943 roku, w randze wicekomisarza obrony. Zaraz po wojnie na osobiste polecenie Józefa Stalina zbierał materiały obciążające marszałka Gieorgija Żukowa . Stanowisko szefa Smiersz sprawował do 27 kwietnia 1946 roku czyli do rozformowania Smiersza i włączenia jego struktur do Ministerstwa Bezpieczeństwa Państwowego ZSRR jako III Zarządu. Wiktor Abakumow był także przez pierwsze miesiące 1945 roku pełnomocnikiem Ludowego Komisariatu Spraw Wewnętrznych (NKWD) przy 3 Froncie Białoruskim .

Minister b.p i aresztowanie

Następnie w maju 1946 roku, z zadaniem ograniczenia wpływów Ławrientija Beri, Stalin mianował go ministrem Bezpieczeństwa Państwowego - MGB , (dawne NKGB , także na jego polecenie przystąpił do organizowania terroru, m.in. sprawy leningradzkiej. Funkcję ministra bezpieczeństwa państwowego sprawował do 1951 roku, kiedy został zastąpiony przez Siergieja Ogolcowa . W międzyczasie od 1946 roku do 1951 roku, był także członkiem w Komisji Biura Politycznego WKP(b).

7 grudnia 1951 roku zadenuncjowany przez Michaiła Riumina jako zachodni szpieg został aresztowany wraz z najbliższą rodziną (żoną i synem) i był przetrzymywany w Lefortowie .

Skazany na śmierć 19 grudnia 1954 roku za udział w tzw. sprawie leningradzkiej, wyrok wykonano 24 grudnia 1954 r. (inne źródła wykonanie wyroku podają na 18 grudnia 1954 r.). Nie został zrehabilitowany.

Stopnie w organach

• 20.12.1936 - Mł. Lejtnant Bezpieczeństwa Państwowego
• 05.11.1937 - Lejtnant Bezpieczeństwa Państwowego
• 28.12.1938 - Kapitan Bezpieczeństwa Państwowego
• 14.03.1940 - st. Major Bezpieczeństwa Państwowego
• 09.07.1941 - Komisarz Bezpieczeństwa Państwowego 3 Rangi
• 04.02.1943 - Komisarz Bezpieczeństwa Państwowego 2 Rangi
• 09.07.1945 - Generał pułkownik

Odznaczenia i medale

• 09.05.1938 - Odznaka Zasłużonego Pracownika CzeKa/GPU (XV)
• 26.04.1940 - Order Czerwonego Sztandaru Nr. 4697
• 31.07.1944 - Order Suworowa 1 Stopnia Nr. 216
• 08.03.1944 - Order Suworowa 2 Stopnia Nr. 540
• 21.04.1945 - Order Suworowa 1 Stopnia Nr. 385
•  ? - Order Czerwonej Gwiazdy Nr. 847892
•  ? - Order Czerwonego Sztandaru

Źródła

• Christopher Andrew, Wasilij Mitrochin - Archiwum Mitrochina, Warszawskie Wydawnistwo Literackie MUZA SA Warszawa 2001
• Norman Polmar and Thomas B. Allen – Spy Book: The Encyclopedia of Espionage, 1997
• Christopher Andrew and Oleg Gordievsky - KGB the inside story of its Foreign Operations from Lenin to Gorbachev - Harper Collins Publishers