Teatr (architektura) – budynek, w którym odbywają się przedstawienia
teatralne
. W historii miejsce, w którym wystawianie sztuki było ukształtowane w różnorodny sposób. Najstarsze, pochodzące z czasów
starożytnych
są
teatry greckie
i
rzymskie
.
W okresie
średniowiecza
nie budowano obiektów przeznaczonych dla odgrywania w nich widowisk teatralnych. Przedstawienia odbywały się w
kościołach
, w salach
zamkowych
lub na prowizorycznie wzniesionych scenach,
podiach
z ustawioną dekoracją w postaci lekkich ścianek symbolicznie wydzielających wnętrza rozgrywanej sztuki. Czasem był to ażurowy
pawilon
tzw. "mansjon" symbolizujący obiekt, w którym przebiega akcja sztuki.
Stałe obiekty, przeznaczone specjalnie dla wystawiania sztuk zaczęto wznosić dopiero w
XVI
–
XVII wieku
. W budynkach takich umieszczano
scenę
i widownię w jednym dużym pomieszczeniu. Forma architektoniczna takiego rozwiązania wzorowana była na scenach ustawianych np. na dziedzińcach zamkowych, placach przy zajazdach itp. wcześniejszych podwyższeń na których rozgrywała się sztuka obserwowana przez widzów z okalających place
ganków
,
okien
i
balkonów
. W budynku teatralnym znajduje się wiele innych pomieszczeń przeznaczonych dla aktorów (np.
garderoby
, charakteryzatornie), rekwizytornie, pracownie, w których przygotowywane są dekoracje, rekwizyty, stroje (ubrania, peruki) i wiele innych pomieszczeń niezbędnych dla przygotowania przedstawienia (np. sale prób śpiewu, tańca). Oprócz pomieszczeń zaplecza technicznego związanego z właściwym oświetleniem, nagłośnieniem itp. w budynku teatralnym znajdują się miejsca ogólno dostępne dla widza. Wejście do teatru, zazwyczaj wykonane w reprezentacyjnej formie prowadzi przez
hall
do
foyer
. Widownia teatralna często złożona jest z części parterowej o
amfiteatralnie
ustawionych rzędach krzeseł i części piętrowej rozlokowanej
balkonach
. Balkony zajmują dwa-, trzy- czasem cztery piętra. Najwyższe nazywane są "jaskółkami", dawniej mieściły tylko miejsca stojące. Balkony, najczęściej tylko pierwszego piętra, dzielone są na
loże
. Najbardziej reprezentacyjne miejsca na widowni umieszczone są w loży balkonu I piętra, na wprost sceny. Przy lożach, zwłaszcza przy loży środkowej, umieszczano mały
gabinet
służący do odpoczynku i spotkań towarzyskich w trakcie
antraktu
. Loże budowano także w poziomie parteru, pod usytuowanymi nad nimi balkonami.
Scena oddzielona jest od widowni tzw.
rampą
. W czasach obecnych jest to po prostu krawędź sceny. Dawniej wzdłuż niej ustawiano szereg lamp oświetlających scenę. W zagłębieniu przed sceną, częściowo pod nią mieści się pomieszczenie dla orkiestry (w teatrach przystosowanych do wystawiania spektakli muzycznych: oper, baletu). Dawniej, w środkowej części sceny, tuż przy rampie umieszczano tzw. budkę suflera. Z widowni była widoczna w postaci wystającej nad poziom sceny niskiej osłony, często w kształcie muszli. Kurtyna oddzielająca scenę od widowni składa się właściwie z trzech zasłon. Najlżejsza używana jest do zasłaniania sceny podczas przerw w przedstawieniu. Druga, często o bogatej dekoracji widoczna jest przez widzów tuż przed widowiskiem Trzecia oddziela scenę od widowni w czasie, gdy teatr jest zamknięty dla widzów. Pełni ona rolę przegrody pożarowej, zabezpieczając teatr.
Zobacz też:
opera (budynek)
, .
