Pardwa mszarna
Pardwa mszarna wiosną
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Nadrząd	neognatyczne
Rząd	grzebiące
Rodzina	kurowate
Rodzaj	Lagopus
Gatunek	pardwa mszarna
Nazwa systematyczna
Lagopus lagopus[1]
( Linnaeus , 1758 )
Podgatunki
L. lagopus lagopus L. lagopus scoticus
Kategoria zagrożenia ( CzKGZ )[2]
najmniejszej troski

Pardwa mszarna (Lagopus lagopus) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny kurowatych .

Występowanie

Wiele podgatunków zamieszkuje okołobiegunowe okolice półkuli północnej Europy i Ameryki Północnej. Granica jego występowania wciąż przesuwa się ku północy. Południowym ograniczeniem areału jest linia lasu. Występuje licznie w Skandynawii, gdzie jest ptakiem łownym. Podgatunek pardwa szkocka (L. lagopus scoticus, niekiedy uznawana za odrębny gatunek Lagopus scoticus) zamieszkuje wrzosowiska i torfowiska Szkocji , północnej Anglii i Irlandii (jest tam licznym ptakiem łownym).

Na terenie Polski w jej dzisiejszych granicach jeszcze w XVI wieku ptak ten być może gniazdował (jest wspomniany w dziele Mateusza Cygańskiego ). Później zalatywał tylko wyjątkowo – w XIX wieku stwierdzony był dwukrotnie w północno-wschodniej Polsce. Mógł to być tylko podgatunek L. lagopus rossicus. Ponadto dawniej kilkakrotnie podejmowano próby aklimatyzacji, np. w 1901 r. próbowano osiedlić pardwy szkockie nad jeziorem Łebsko ^[3]. Nadal figuruje w spisie rodzimych gatunków, choć nie jest widywana.

Charakterystyka

Cechy gatunku

Obie płci wyglądają podobnie i pierzą się 3 razy w roku. Koguty odróżnia się po większej czerwonej narośli skórnej nad okiem, tzw. róży - fragment nagiej skóry o czerwonym zabarwieniu pokryty brodawkami. Mają mocny dziób, niewielkie skrzydła i krótkie nogi. Pardwy mszarne podobne są do pardwy górskiej, ale nieco od niej większa. Wydziela się 2 główne podgatunki:

• L. lagopus lagopus – nad okiem czerwona róża, która jest wyraźniejsza u samca. Skrzydła białe, skrajne sterówki czarne. Zimą biała (nie ma czarnego paska oczne tak jak pardwa górska), natomiast wiosną głowa i szyja szarobrunatna, boki ciała rude, a spód biały. Latem cała (poza białymi skrzydłami i ogonem) ruda w różnych odcieniach, samce są kasztanowobrązowe. W okresach przejściowych upierzenie pośrednie. Ma gęsto opierzony skok i pazury, dlatego też nogi z nitkowatymi piórami przypominają małe łapy ssaka. Ułatwiają one ptakom poruszanie się po śniegu.

Dzwoniący głos samca, jaki można usłyszeć, przypomina ludzki śmiech.

Młody samiec pardwy w letnim upierzeniu, Alaska

• Pardwa szkocka (L. lagopus scoticus) – od pardwy mszarnej różni się ciemniejszym ubarwieniem latem i rdzawymi skrzydłami. Nie przybiera białej szaty zimowej.

Wymiary średnie

• Długość ciała ok. 40–41 cm
• Rozpiętość skrzydeł 60–65 cm
• Masa ciała ok. 600 g

Biotop

Tundra , lasotundra, wrzosowiska o niskiej roślinności i pojedynczych krzewach oraz mszary. Są to zatem nieleśne siedliska powyżej granicy lasu w górach lub otwarte przestrzenie.

Okres lęgowy

Gniazdo

Lęg zakładany w zagłębieniu w ziemi, podobnie jak u pardwy górskiej. Skąpo wyścielają gniazdo częściami roślin. Otoczone jest krzewami lub trawami. Tworzą monogamiczne pary.

Samica pardwy w upierzeniu letnim, północny Ural

Jaja

Jeden lęg w roku (w maju lub czerwcu) z 8 do 12 jaj.

Wysiadywanie

Jaja wysiadywane są przez okres 21 dni przez samicę. Zwykle 6-10 pisklętami opiekują się oboje rodzice. Szybko rosną, tak, że już po 1,5 tygodniu zaczynają podlatywać. Młode dojrzewają płciowo w wieku jednego roku.

Pożywienie

Różne części roślin - pąki, jagody, nasiona, latem (w czasie wychowywania młodych) również bezkręgowce .

Zobacz też

• ptaki Polski

Przypisy

Bibliografia

• Pavel Vasak: Ptaki leśne. Warszawa: Delta, 1993. . 
• Klaus Richarz: Ptaki - Przewodnik. Warszawa: MUZA, 2009. .