obligacja municypalna na 210 złotych wyemitowana przez Stołeczne Królewskie Miasto Kraków w 1929

Obligacja – papier wartościowy emitowany w serii, w którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem obligatariusza i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia. Są to papiery masowego obrotu, występują więc w seriach. W przeciwieństwie do akcji , obligacje nie dają ich posiadaczowi żadnych uprawnień względem emitenta typu współwłasność, dywidenda czy też uczestnictwo w walnych zgromadzeniach . Obligacje reprezentują prawa majątkowe podzielone na określoną liczbę równych jednostek, co oznacza, iż przyznają identyczne uprawnienia.

Podział ze względu na rodzaj emitenta

Wyróżniamy:

• obligacje skarbowe (rządowe) - emitowane przez Skarb Państwa
• obligacje komunalne lub inaczej obligacje municypalne - emitowane przez samorządy terytorialne
• obligacje podmiotów prywatnych ( osób fizycznych i prawnych ), np. obligacje przedsiębiorstw

Podział ze względu na okres do wykupu

Okres do wykupu to liczba lat, w których emitent zobowiązuje się wywiązywać z obowiązków, jakie nakłada na niego obligacja. Data wykupu oznacza termin, kiedy dług przestanie istnieć, gdyż emitent wykupi obligację.

Obligacje z okresem wykupu^[1]:

• od 1-5 lat – nazywa się obligacjami krótkoterminowymi,
• od 5-12 – nazywa się obligacjami średnioterminowymi,
• powyżej 12 lat – nazywa się obligacjami długoterminowymi,
• obligacje wieczyste zwane konsolami nie są nigdy wykupywane, a ich posiadacz otrzymuje nieskończony strumień odsetek, zwany rentą wieczystą.

Podział ze względu na wartość nominalną i oprocentowanie obligacji

Obligacje można dzielić na kuponowe i zerokuponowe. Obligacje zerokuponowe (zero coupon bonds) są zwykle emitowane z dyskontem, a w terminie zapadalności następuje jednorazowa płatność w wysokości ich wartości nominalnej. Obligacje kuponowe (coupon bonds) wiążą się z okresową płatnością kuponu, którego wysokość jest zwykle zależna od ratingu emitenta . Oprocentowanie obligacji może być stałe bądź zmienne. Zwykle wysokość kuponu obligacji o zmiennym oprocentowaniu przedstawiana jest w formie "stopa bazowa + x%", np. WIBOR + 0,5%. Możliwe jest także oprocentowanie uzależnione od stopy inflacji (takie obligacje emituje polski Skarb Państwa^[2]). Innym rodzajem obligacji są obligacje dochodowe, które wypłacają odsetki tylko w przypadku, gdy emitent uzyska zysk (np. z inwestycji, która była finansowana poprzez emisję obligacji).

Podział ze względu na opcje dodatkowe

Wiele emisji obligacji zawiera klauzulę , która daje inwestorowi lub emitentowi prawo do podjęcia określonych działań. Ze względu na sposób wykupu wyróżniamy^[3]:

• obligacje o jednym terminie wykupu - nie można ich wykupić przed terminem zapadalności
• obligacje o kilku terminach wykupu (multiple dated bonds) - emitent może wykupić obligacje lub obligatariusz zażądać wykupu tylko w kilku wcześniej ustalonych terminach
• obligacje z opcją wykupu (callable bonds) - emitent ma prawo wykupić obligacje przed terminem zapadalności
• obligacje z opcją sprzedaży (putable bonds) - obligatariusz ma prawo zażądać wykupu obligacji przed terminem zapadalności
• obligacje z opcją przedłużenia (extendable bonds) - emitent może przedłużyć stosunek obligacyjny ponad termin wymagalności
• obligacje zamienne zwane konwertywami (convertible bond) - emitent, zamiast wykupywać obligacje, może wymienić je na wyemitowane przez siebie akcje
• obligacje wymienne (exchangable bonds) - obligatariusz może wymienić obligacje na inne papiery wartościowe posiadane przez emitenta
• obligacje z warrantem subskrypcyjnym lub prawem pierwszeństwa - posiadacz obligacji ma prawo nabyć akcje nowej emisji przed innymi inwestorami
• obligacje częściowo opłacone (partly paid) - nabycie obligacji odbywa się w ratach. Część zapłaty następuje w chwili otrzymania obligacji, zaś reszta zapłaty w terminie późniejszym. Inwestor może zrezygnować z opłacania pozostałej wartości obligacji, ale traci w ten sposób zaliczkę.

Podział ze względu na poziom ryzyka inwestycyjnego

Poziom ryzyka inwestycyjnego mierzony jest jakością kredytową ( rating ):

• sektor instrumentów wolnych od ryzyka
• sektor instrumentów o ocenie ratingowej AAA
• sektor instrumentów o ocenie ratingowej AA
• itd.

Obligacje najbezpieczniejsze, czyli otrzymujące najwyższe ratingi, są emitowane przez organizacje ponadnarodowe i rządy państw. Obligacje posiadające niski rating są określane mianem obligacji śmieciowych (junk bonds). Inwestowanie w nie jest ryzykowne, ale może przynieść ponadprzeciętny zysk. Nabywcy obligacji ponoszą oprócz ryzyka kredytowego, które jest spowodowane możliwością niewypłacenia odsetek lub niewykupienia obligacji, także ryzyko stopy procentowej i związane z płynnością. Zmiany stóp procentowych mogą spowodować spadek wartości obligacji, zaś niska płynność obligacji (np. mało znanych przedsiębiorstw) utrudnia ich sprzedaż.^[4]

Wycena obligacji^[5]

Wartość obligacji przedstawia zdyskontowany strumień płatności jakie ona generuje. W ten sposób można zapisać:

Zaś dla obligacji zerokuponowej wzór wygląda następująco:

gdzie:
PVB - obecna (rozliczeniowa) wartość obligacji (present value of bond)
i - oprocentowanie obligacji w skali roku
FV - wartość nominalna obligacji (face value)
YTM - stopa dochodu w terminie do wykupu (yield to maturity)
N - liczba okresów do wykupu w latach
m - liczba płatności odsetek w ciągu roku

Przypisy

Bibliografia

• Janusz Kudła: Instrumenty finansowe i ich zastosowania. Warszawa: Wydawnictwo Key Text, 2009, ss. 53-73. . 
• Frank J. Fabozzi: Rynki Obligacji, Analiza i Strategie. 

Zobacz też

• euroobligacja
• obligacje śmieciowe
• obligacje hipoteczne
• obligacje na okaziciela
• obligacje przedsiębiorstw
• obligacje skarbowe
• obligacje wieczyste
• obligacje zamienne
• obligacje skarbowo-wieczyste
• obligacje municypalne