Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Osoba prawna

Osoba prawna

Osoba prawna to jeden z rodzajów podmiotów prawa cywilnego . Osobę prawną definiuje się zazwyczaj jako trwałe zespolenie ludzi i środków materialnych w celu realizacji określonych zadań, wyodrębnione w postaci jednostki organizacyjnej wyposażonej przez prawo (przepisy prawa cywilnego) w osobowość prawną . Taka jednostka organizacyjna ma wtedy pełnię podmiotowości prawnej, w szczególności nabywa zdolność prawną oraz zdolność do czynności prawnych ( oraz odpowiednio zdolność sądowa i procesową ). Wśród osób prawnych nauka prawa (nie samo prawo!) rozróżnia dwa rodzaje: korporacje (związki osób) i fundacje (masy majątkowe). Osoba prawna jest tworem abstrakcyjnym - nie istnieje namacalnie. W związku z tym w nauce prawa istnieje kilka teorii wyjaśniających istotę osoby prawnej.

W Polsce kwestie wspólne dla wszystkich osób prawnych są regulowane przez kodeks cywilny , który też ustanawia jedną z tych osób, o specjalnym statusie - Skarb Państwa . Inne kategorie osób prawnych są ustanawiane przez ustawy szczególne. Do najważniejszych z nich należą:

Istnieje wiele innych rodzajów osób prawnych, spośród których większość pojawiła się w polskim prawie cywilnym na fali gorączkowej legislacji ostatnich lat. Mają one raczej marginalne znaczenie.

Osobami prawnymi nie są m.in.:

jednak niektóre z powyższych podmiotów posiadają pewne cechy osoby prawnej (tzw. ułomną osobowość prawną).

Osoby prawnej nie należy również mylić z przedsiębiorcą i z zakładem pracy lub pracodawcą . Zakresy tych pojęć się krzyżują - można być przedsiębiorcą, pracodawcą lub zakładem pracy nie będąc osobą prawną i odwrotnie.

Powstanie, ustrój i ustanie osób prawnych określają właściwe przepisy, tak więc osobami prawnymi są tylko takie jednostki organizacyjne, którym prawo wprost nadaje ten status; nie wolno więc tworzyć nowych rodzajów osób prawnych nie przewidzianych przez prawo. Prawo również określa organy osoby prawnej, za pomocą których osoba ta działa. Niekiedy dopuszczalna jest w tym zakresie pewna swoboda - wtedy trzeba określić sposób działania organów osoby prawnej w jej statucie (bądź umowie - akcie założycielskim). Jednostka organizacyjna uzyskuje osobowość prawną z chwilą jej wpisu do właściwego rejestru, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej - jest regułą, że osoba prawna musi zostać wpisana do właściwego rejestru (obecnie w Polsce najczęściej jest to Krajowy Rejestr Sądowy ) prowadzonego przez właściwy organ (np. sąd rejestrowy).

Spis treści

Osoby prawne w średniowieczu

Początkowo osobowość prawną posiadały:

  • fundacje o celach religijno-charytatywnych (tzw. piae causae);
  • związki polityczno-terytorialne (opola, żupy);
  • związki i instytucje religijne (katolickie biskupstwa i klasztory, żydowskie kahały);
  • miasta (początkowo komuny północnowłoskie, w Polsce od około XIII wieku), organizacje miejsce (cechy i gildie kupieckie), uniwersytety;
  • od połowy XVI wieku kompanie handlowe, spółki komandytowe (osoby prawne mające na celu prowadzenie działalności gospodarczej).

Historia powstania koncepcji osoby prawnej w USA

W roku 1886 sędzia Morrison Waite prowadzący sprawę Hrabstwo Santa Clara przeciw Kolej Południowego Wybrzeża Pacyfiku, w której to sprawie korporacja nie godziła się na wyższe obciążenia podatkowe niż osób fizycznych, powołując się na Czternastą Poprawkę do Konstytucji USA , zakazującej państwu odmawiania jakiejkolwiek osobie pozostającej w granicach jego jurysdykcji równej ochrony praw, uznał, że prawo to znajduje zastosowanie również do korporacji.

Utrwalana w kolejnych sprawach przez Sąd Najwyższy USA linia orzecznictwa (Charleston R. R. Company przeciw Letson – 1844 r. – korporacje uzyskują wgląd do uchwał władz lokalnych i możliwości badania zgodności tych praw z konstytucją; Dartmouth College przeciw Woodward – 1819 r. – proces uniezależniania się od stanowych legislatur) spowodowała traktowanie korporacji niczym osób fizycznych , a orzeczenie ich rozwiązania zaczęto porównywać z karą śmierci wykonaną na organizacji.

Koncepcje osób prawnych - negacja realnego istnienia

  • Teoria fikcji ( Friedrich Carl von Savigny ) - realnym podmiotem prawa może być tylko człowiek, zatem osoby prawne dopuszczane są do obrotu prawnego jedynie na podstawie fikcji prawnej.
  • Teoria majątku celowego (Alois Brinz) - osoba prawna jest bezpodmiotowym majątkiem związanym z pewnym celem.
  • Teoria interesu (Rudolf Ihering) - osoba prawna jest tylko środkiem techniki prawnej (prawnie chroniony interes może być związany tylko z osobami fizycznymi)..
  • Teoria kolektywnej własności (Marcel Planiol) - osoba prawna jest szczególną postacią własności kolektywnej (jej podmiotem jest zbiór ludzi, np. w przypadku własności państwa - całe społeczeństwo).

Koncepcje osób prawnych - uznania realnego bytu

  • Teoria organiczna ( Otto von Gierke ) - osoba prawna to realny, psychofizyczny organizm ukształtowany na wzór organizmu biologicznego.
  • Teorie ujmujące osobę prawną jako realny twór społeczny (R. Saleilles, Fryderyk Zoll (młodszy) ).

Systemy powstawania osób prawnych

  • System koncesyjny - powstanie osoby prawnej uzależnione od specjalnego zezwolenia władz; system historycznie wcześniejszy.
  • System rejestracyjny (normatywny) - akt normatywny określa w sposób generalny przesłanki, od których spełnienia zależy powstanie konkretnej osoby prawnej; jedną z przesłanek jest wpis do odpowiedniego rejestru (nie ma potrzeby uzyskiwania zezwolenia organu państwa). Przejście na system rejestracyjny nastąpiło na przełomie XIX i XX wieku.
  • System ustawowy - w drodze ustawy tworzona jest pewna instytucja , a przepisy tej ustawy nadają jej jednocześnie osobowość prawną. W tym trybie powstają m.in. państwowe szkoły wyższe, a także wyspecjalizowane agencje państwowe.

Rodzaje osób prawnych

  • Korporacje - związki osób - zbiorowości osób fizycznych mających kompetencje do dysponowania majątkiem korporacji i rozwijania jej działalności.
  • Fundacje - masy majątkowe - oparte na majątku, który miał być przeznaczony na dany cel (określony w akcie fundacyjnym).

Osoby prawne w prawie prywatnym międzynarodowym

Istnieję pewne rozbieżności, co do statutu personalnego osoby prawnej, czyli jakiemu prawu ma podlegać ocena zdolności i inne elementy statutu osobowego osoby prawnej. Największą popularnością[1] cieszy się teoria siedziby osoby prawnej. Na jej gruncie stoi polska ustawa Prawo prywatne międzynarodowe z 1965 roku, która stanowi, że zdolność osoby prawnej podlega prawu państwa, w którym osoba ta ma siedzibę[2].

Europejski Trybunał Sprawiedliwości w wyroku z 5 listopada 2002 roku w sprawie Überseering BV przeciwko Nordic Construction Company Baumanagement GmbH stwierdził, że spółka założona zgodnie z prawem jednego państwa członkowskiego powinna być uznana w innym państwie członkowskim, do którego przeniosła swoją rzeczywistą siedzibę. Z kolei to inne państwo członkowskiego powinno uznać jej zdolność prawną i sądową, przyznaną jej przez prawo państwo, w którym powstała.

W wyroku z 13 grudnia 2005 roku w sprawie Sevic System AG stwierdził, że przepisy krajowe utrudniające spółkom połączenie transgraniczne są niezgodne z gwarantowaną przez Traktat swobodą przedsiębiorczości.

Konwencja lugańska przy ustalaniu siedziby osób prawnych nakazuje posługiwać się normami własnego prawa prywatnego międzynarodowego .

Rozporządzenie Rady (WE) nr 44/2001 z 22 grudnia 2000 roku o jurysdykcji oraz uznawaniu i wykonywaniu orzeczeń w sprawach cywilnych i handlowych stwierdza, że spółki i osoby prawne mają "miejsce zamieszkania" tam, gdzie znajduje się ich statutowa siedziba, główny organ zarządzający lub główne przedsiębiorstwo. W efekcie powód ma wybór prawa na podstawie prawa którego "miejsca zamieszkania" wytoczy sprawę.

"Fuzja dwóch osób prawnych mających siedzibę w różnych państwach wymaga zachowania przesłanek przewidzianych w obu wchodzących w grę systemach prawnych"[3].

Zobacz też

Przypisy

  1. M. Pazdan, Prawo prywatne międzynarodowe, wyd. 10, Warszawa 2007, s. 100.
  2. Chodzi o rzeczywistą, faktyczną siedzibę organów zarządzających (kierujących); M. Pazdan, Prawo prywatne międzynarodowe, wyd. 10, Warszawa 2007, s. 101.
  3. M. Pazdan, Prawo prywatne międzynarodowe, wyd. 10, Warszawa 2007, s. 106.

.


Inne hasła zawierające informacje o "Osoba prawna":

Rodzimy Kościół Polski ...

Wierny ...

Mieszko II Lambert ...

Autorytet ...

Wittenberga ...

Stanisław Hozjusz ...

Zawał mięśnia sercowego ...

Maciej Słomczyński ...

Agent ...

Archeologia ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Osoba prawna":

02c Pojęcia podstawowe - część 3 (plansza 15) ...

02c Pojęcia podstawowe - część 3 (plansza 18) ...

18 Ruch pojazdów w kolumnie (plansza 1) ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie