Zasięg języków nigero-kongijskich oraz innych grup językowych w Afryce

Języki nigero-kongijskie tworzą jedną z największych grup językowych . Pod względem rozpowszechnienia, liczby mówiących i różnorodności zajmują pierwsze miejsce w Afryce . Języki tej rodziny używane są na obszarze niemal całej Afryki subsaharyjskiej , z wyjątkiem terenów środkowej i południowej Namibii i północno-zachodniej części RPA , gdzie w użyciu są języki khoisan oraz terenów Rogu Afryki , zajmowanego w większości przez języki etiopskie , kuszyckie i omotyckie .

Klasyfikacja

Według jednej z najczęściej przyjmowanych klasyfikacji języki nigero-kongijskie dzielą się na:

• języki atlantyckie
• języki mande
• języki woltyjskie (gur)
• języki kwa
• języki benue-kongijskie (tu należą m. in. języki bantu )
• języki adamawa-ubangi
• języki kordofańskie

Pierwszą klasyfikację języków nigero-kongijskich zaproponował Joseph Greenberg . Jego klasyfikacja z niewielkimi zmianami jest przez wielu językoznawców stosowana do dziś. W pierwotnej wersji Greenberg wydzielił jednak grupę kordofańską spośród języków nigero-kongijskich i włączył te dwie rodziny do języków nigero-kordofańskich . Później jednak języki kordofańskie włączono do nigero-kongijskich, a nazwa grupy nigero-kordofańskiej została zarzucona. Istnieją też hipotezy - nie znajdujące jednak powszechnego poparcia - wydzielające spośród języków nigero-kongijskich zarówno języki kordofańskie, jak i języki mande.

Jedna z popularniejszych alternatywnych klasyfikacji dzieli języki nigero-kongijskie na trzy podgrupy:

• języki atlantycko-kongijskie
• języki mande
• języki kordofańskie

Niektórzy językoznawcy wskazują na pewne typologiczne podobieństwa języków nigero-kongijskich z nilo-saharyjskimi (szczególnie podgrupą środkowosudańską ), łącząc te dwie rodziny we wspólną fylę kongo-saharyjską lub nigero-saharyjską. Hipoteza ta nie jest jednak ogólnie akceptowana.

Ważniejsze języki grupy nigero-kongijskiej

Poniżej podano uproszczoną klasyfikację języków nigero-kongijskich w zmodyfikowanej wersji Josepha Greenberga . Niektórzy językoznawcy nie zgadzają się z poniższym podziałem, proponując wydzielenie grupy atlantycko-kongijskiej i własny podział w jej obrębie - przedstawiono go w haśle języki atlantycko-kongijskie .

Języki nigero-kongijskie

• języki atlantyckie

ful

wolof

serer

biafada

temne

kissi

limba

• języki mande

bambara

soninke

malinke

mandinka

diula

wai

susu

kpelle

mende

• języki woltyjskie

gurma

gurunsi

senufo

lobi

dogon

kasena

tamprusi

sisala

mossi

dagbani

mamprule

• języki kwa

twi

ga

ewe

joruba

ibo

grebo

baule

igala

nupe

bini

idoma

idżo

• języki benue-kongijskie

(ze względu na obszerność tej grupy przedstawiono ją w osobnym artykule)

• języki adamawa-ubangi

sango

• języki kordofańskie

koalib

kanderma

tegali

radzad

talodi

lafofa

tumtum

keiga

katla

tima

Bibliografia

• Stanisław Piłaszewicz , Eugeniusz Rzewuski Wstęp do afrykanistyki, s. 175, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2004,