|
Henryk Sandomierski
Henryk SandomierskiHenryk Sandomierski (ur. ok.
1130
, zm.
18 października
1166
) –
książę sandomierski
w latach
1146
-
1166
. Życiorys PochodzenieHenryk był szóstym (przedostatnim) według starszeństwa synem
Bolesława III Krzywoustego
, a piątym pochodzącym z jego małżeństwa z hrabianką
Salomeą z Bergu
. Henryk otrzymał imię po swoim dziadku macierzystym, Henryku, hrabim Bergu. Data jego narodzin nie jest pewna, zamyka się w latach
1126
-
1133
;
Kazimierz Jasiński
przypuszczał, że Henryk urodził się około
1130
[1]. Data przekazana przez
Jana Długosza
- rok
1132
- jest tylko jego domysłem. Władza w SandomierzuHenryk został księciem księstwa dzielnicowego ze stolicą w
Sandomierzu
po usunięciu z kraju przyrodniego brata
Władysława Wygnańca
. Osoba Henryka pojawia się z reguły tylko przy okazji fundacji na rzecz Kościoła. Co ciekawe z tytułem księcia sandomierskiego występuje sporadycznie, określany jest raczej jako syn Bolesława Krzywoustego, czy brat
Bolesława IV Kędzierzawego
. W
1149
wspólnie ze starszym bratem Bolesławem wziął udział w wyprawie wspomagającej księcia
ruskiego
Izjasława II Pantelejmona
w walkach o
Kijów
. Wyprawa do Ziemi ŚwiętejNajbardziej znanym czynem księcia sandomierskiego jest jednak wyjazd wraz z rycerzami polskimi w
1154
do
Ziemi Świętej
, gdzie zapragnął bronić
Jerozolimy
przed
Saracenami
. Spędził tam zapewne rok, skąd powrócił w nimbie świętości. Kontakty nawiązane za granicą przyczyniły się do dużej fundacji kościelnej Henryka w postaci klasztoru i szpitala w
Zagości
do której sprowadził
joannitów
. Po powrocie do Polski Henryk razem z braćmi Bolesławem i
Mieszkiem III Starym
podjął myśl chrystianizacji pogańskich sąsiadów. Okoliczności śmierciWyprawa zbrojna pod dowództwem Bolesława Kędzierzawego i Henryka Sandomierskiego ruszyła w drugiej połowie
1166
roku. O jej szczegółach dokładnie napisał nadworny kronikarz młodszego brata
Kazimierza II Sprawiedliwego
Wincenty Kadłubek
: | Zebrawszy więc razem liczne wojsko najlepiej wyćwiczonych (tj. ludzi Bolesława IV Kędzierzawego) gotuje się do najazdu na prowincję Getów (tj.
Prusów
) żadną w prawdzie sztuką nie obwarowane, lecz niedostępne z powodu naturalnego położenia. U samego wstępu jest matecznik zewsząd zarosły gąszczem ciernistych krzaków, gdzie pod zielenią trawy, kryje się otchłań błotnej smoły. Zwiadowcy i przewodnicy wojsk zapewniają, że znaleźli niezawodną krótszą drogę przez knieje, byli bowiem i nieprzyjaciół podarkami przekupieni i o zasadzce na swoich powiadomieni. Tędy po wąskiej ścieżce gnają na wyścigi pierwsze szeregi doborowego wojska, gdy [nagle] z zasadzki wyskakują z obu stron nieprzyjaciele i nie tylko z dala rażą pociskami, jak to kiedy indziej czynić zwykli, lecz jak gdyby w tłoczni ściśniętych prasą rozgniatają. A ci samorzutnie , jak dzicy rzucają się na zjeżone dzidy, jedni z żądzy zemsty, drudzy z chęci śpieszenia na pomoc i więcej ich pada pod ciężarem własnego natłoku, niż od ciosów oręża. Niektórych zbroją obciążonych pochłania głębia rozwartej otchłani, inni ponoszą śmierć zaplątawszy się w zarośla i krzaki cierniste, [a] wszystkich ogarnia mrok szybko zapadającej nocy. Tak przez zdradziecki postęp przepadło bitne wojsko! Tak zmarniała w niedorzecznej wojnie dzielność wspaniałych rycerzy! Wymowa najwymowniejszych nie starczyłaby, żeby chociaż powierzchownie napomknąć, a cóż dopiero szerzej opowiedzieć o ich imionach, osobach, szlachetnym pochodzeniu, rodowodzie, godnościach, dzielnościach, śmiałości, dostatkach! Aż po dzisiejszy dzień różni ludzie na różne sposoby ich śmierć opłakują. [...] Pełnoletni już Kazimierz podobnym testamentem (do tego na mocy którego odziedziczył Mazowsze) odziedziczył księstwo po zmarłym księciu Henryku [2]. |
Przytoczony powyżej fragment nie precyzuje dokładnie faktu zgonu w bitwie Henryka, jak i nie informuje gdzie starcie się rozegrało. Z kontekstu kroniki śmierć syna Bolesława Krzywoustego na polu bitwy podczas wyprawy na Prusów nie budzi jednak wątpliwości. Dzienną datę śmierci księcia sandomierskiego -
18 października
1166
roku znamy dzięki źródłom pośrednim. Księstwo sandomierskie po śmierci HenrykaHenryk nie był żonaty i nie pozostawił potomstwa. Całość swojego dziedzictwa zostawił najmłodszemu bratu, nieposiadającemu jeszcze własnej dzielnicy
Kazimierzowi II Sprawiedliwemu
. Ostatnia wola Henryka została wykonana tylko częściowo. O losach księstwa sandomierskiego wiemy dzięki dokumentowi z
31 grudnia
1167
roku w którym zapisano | Roku 1166. Podczas panowania najjaśniejszego księcia Bolesława, Mieszka, Kazimierza umarł bez dziedzica czwarty ich brat książę Henryk. Ziemie jego zostały podzielone zostały na trzy części. Okazalsza część i siedziba jego władztwa, to jest Sandomierz przypadła starszemu bratu Bolesławowi. Także w tym roku i w tym samym dniu umarł w Chrystusie
Mateusz
błogosławionej pamięci
biskup krakowski
[3]. |
Henryk jest bohaterem powieści
Jarosława Iwaszkiewicza
Czerwone tarcze i niezrealizowanego filmu
Wojciecha Jerzego Hasa
pod tym samym tytułem. GenealogiaPrzypisy- ↑ Jasiński, Rodowód pierwszych Piastów, s. 248.
- ↑ W. Kadłubek, Kronika polska, Wrocław 2003, s. 169–171.
- ↑ Cytat z: A. Teterycz–Puzio, Henryk Sandomierski, Kraków 2009, s. 120.
Bibliografia- Źródła
- Kadłubek W., Kronika polska, Ossolineum, Wrocław 2003, , s. 169–171.
- Opracowania
-
Jasiński K.
, Rodowód pierwszych Piastów, Wrocław (1992), s. 247-250.
- Teterycz–Puzio A., Henryk Sandomierski (1126/1133 – 18 X 1166), Avalon, Kraków 2009,
Inne hasła zawierające informacje o "Henryk Sandomierski":
Mieszko II Lambert
...
Guwernantka
...
1499
...
XVI wiek
...
1972
...
1408
...
1398
...
1411
...
1361
...
Tomasz Zan (poeta)
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Henryk Sandomierski":
222 Historiografia po II wojnie światowej (plansza 17)
...
222 Historiografia po II wojnie światowej (plansza 14)
...
232 Kultura i nauka w latach 1945 ? 2003 (plansza 9)
...
|
