YIVO ( jid. ייִוואָ) założony w 1925 w Wilnie , Polska powstał jako Żydowski Instytut Naukowy ( jid. ייִדישער וויסנשאַפֿטלעכער אינסטיטוט / Jidiszer Wisnszaftlecher Institut). Skrót ten jest akronimem jego pierwotnej nazwy. Przemianowany na YIVO Institute for Jewish Research, od 1940 ma siedzibę w Nowym Jorku , USA i jest najbardziej autorytatywnym źródłem ortografii , leksykografii oraz innych pokrewnych studiów nad językiem jidysz , co oznacza że jest jego regulatorem.

Poza tym YIVO gromadzi, ratuje i przechowuje wszelkie źródła i materialne ślady dorobku kultury żydowskiej, a zwłaszcza Żydów aszkenazyjskich . W bibliotece instytutu w Nowym Jorku znajduje się ponad 360 tys. woluminów datowanych od początku XVI w. W archiwum przechowywane jest ponad 22 mln. różnego rodzaju dokumentów, fotografii, nagrań, plakatów, filmów i innych artefaktów.

Współtwórcą i kierownikiem wileńskiego oddziału instytutu był lingiwsta Max Weinreich , który od 1940 r., pracował w YIVO w USA. Wileński oddział w okresie istnienia posiadał 40 000 woluminów oraz wiele cennych rękopisów w tym dokumenty i listy Lwa Tołstoja , Icchoka Lejba Pereca , Alfreda Landaua czy Szolema Alejchema . Instytut organizował wystawy i wykłady wielu wybitnych osobistości, zajmował się zbieraniem i opracowywaniem materiałów naukowych, prowadził badania nad językiem, kulturą i folklorem, a także wspierał programy badawcze. Przy YIVO działało Muzeum Sztuki. W sierpniu 1935 r., na światowym zjeździe YIVO w Wilnie gościli między innymi malarz Marc Chagall i historyk Szymon Dubnow . W 1941 r., po wkroczeniu niemieckich narodowych socjalistów do Wilna do budynku Instytutu zwieziono dzieła i książki zrabowane z żydowskich bibliotek, muzeów i mieszkań prywatnych, a dodatkowo w budynku skoszarowano wojsko. Część ze zbiorów YIVO została zniszczona przez nazistów, cześć wywieziona w głąb Rzeszy , a część ukryta przez grupę żydów pracujących dla Einsatzstab Reichsleiter Rosenberg w tym poetę Abrahama Suckewera i wydobyta po wojnie.

Zobacz też

• Krótkie omówienie języka jidysz

Bibliografia

• Daniel Kac : Wilno Jerozolimą było. Rzecz o Abrahamie Sutkeverze. Sejny : Wydawnictwo Pogranicza, 2003 . . 

Linki zewnętrzne

• Strona internetowa YIVO
• w Wikisłowniku
• Wikipedia w języku jidysz
• Żydowski Instytut Naukowy : jego cele i zadania, Wilno 1930 ( kopia cyfrowa )