Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Skrótowiec

Skrótowiec

Skrótowiec lub akronim[1] (z gr. ákros = skrajny) – słowo utworzone przez skrócenie wyrażenia składającego się z dwóch lub więcej słów. Istnieje także niewielka grupa skrótowców powstałych ze skrócenia jednego słowa. W ujęciu słowotwórczym , skrótowce to specyficzna klasa derywatów . Derywaty te funkcjonują w polszczyźnie pisanej i mówionej. Skrótowiec często bywa mylony ze skrótem .

Skrótowce wykazują często właściwości odmienne od reszty słownictwa; wiele z nich ma na przykład akcent oksytoniczny (akcent końcowy, na ostatniej sylabie), np. AWS (Akcja Wyborcza Solidarność) [wymowa: awues], BBC (British Broadcasting Corporation) [wymowa: bibis-i].

Spis treści

Klasyfikacja skrótowców

Pierwsze próby stworzenia taksonomii skrótowców podjęli jeszcze przed II wojną światową Jan Otrębski i Henryk Ułaszyn; wyodrębnili oni wówczas cztery klasy. Jednak najbardziej znany jest podział rozpowszechniony przez Słownik poprawnej polszczyzny i Słownik ortograficzny języka polskiego pod redakcją Mieczysława Szymczaka .

  • Skrótowce literowe (literowce) – złożone z pierwszych liter wyrazów skracanego wyrażenia. W przypadku literowców litery skrótowca wymawiane są osobno, np.:
    • AGDArtykuły Gospodarstwa Domowego [wymowa: a-gie-de]
    • AZSAkademicki Związek Sportowy [wymowa: a-zet-es]
    • NBPNarodowy Bank Polski [wymowa: en-be-pe]
    • BBWRBezpartyjny Blok Wspierania Reform lub Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem [wymowa: be-be-wu-er]
    • PZU - Powszechny Zakład Ubezpieczeń [wymowa: pe-zet-u]
    • RPRzeczpospolita Polska [wymowa: er-pe]
  • Skrótowce głoskowe (głoskowce) – złożone, tak jak literowce, z pierwszych liter skracanego wyrażenia; litery skrótowca wymawiane są jednak łącznie, jako suma głosek. Obejmują większość skrótowców literowych zawierających jedną lub więcej niż jedną samogłoskę, np.:
    • GUSGłówny Urząd Statystyczny [wymowa: gus]
    • NATONorth Atlantic Treaty Organisation [wymowa: nato]
    • OBOPOśrodek Badania Opinii Publicznej [wymowa: obop]
    • PANPolska Akademia Nauk [wymowa: pan]
    • ZUSZakład Ubezpieczeń Społecznych [wymowa: zus]
  • Skrótowce grupowe (grupowce, sylabowce) – składają się z grupy głosek (najczęściej pierwszych sylab), którymi rozpoczynają się słowa skracanego wyrażenia, i wymawiane są jako suma połączonych głosek (sylab). Do tej kategorii zaliczane są też skrótowce utworzone z połączenia sylab tego samego wyrazu (najczęściej pierwszej i ostatniej). Wielką literą pisana jest najczęściej tylko pierwsza litera skrótowca, np.:
    • PafawagPaństwowa Fabryka Wagonów [wymowa: pafawag]
    • PolfaPolska Farmacja [wymowa: polfa]
    • baonbatalion [wymowa: baon]
    • Fablok - Fabryka lokomotyw. [wymowa: fablok]
  • Skrótowce mieszane (kombinowane) – mają niejednorodną strukturę, są kombinacjami dwóch lub nawet trzech wymienionych powyżej typów; w zależności od rodzaju wymieszania wyróżnia się wśród nich:
    • literowo-głoskowe, np.:
      • CBOSCentrum Badania Opinii Społecznej [wymowa: ce-bos]
      • CPLiA - Centrala Przemysłu Ludowego i Artystycznego [wymowa: cepelia]
      • SGPiSSzkoła Główna Planowania i Statystyki [wymowa: es-gie-pis]
    • literowo-grupowe, np.:
      • PZMotPolski Związek Motorowy [wymowa: pe-zet-mot]
      • PZKoszPolski Związek Koszykówki [wymowa: pe-zet-kosz]
    • głoskowo-grupowe, np.:
      • PolmosPolski Monopol Spirytusowy [wymowa: pol-mos]
    • grupowo-literowo-głoskowe (bardzo mała grupa), np.:
      • Arged – Artykuły Gospodarstwa Domowego [wymowa: ar-ged] [2]
  • Skrótowce złożeniowe (w tym złożone z obcych elementów) – skrótowce, w skład których wchodzi cały wyraz określany i część wyrazu określającego, np.:
    • InvestbankBank Inwestycyjny [wymowa: inwestbank]
    • AmerbankBank Amerykański [wymowa: amerbank]

Skrótowce angielskie w języku polskim

Należy pamiętać, że wymawianie głoskowe i sylabowe skrótowców jest charakterystyczne dla języka polskiego. W innych językach obowiązują odmienne reguły. W języku angielskim krótsze skrótowce wymawiane są literowo. W związku z tymi różnicami wiele skrótowców angielskich w języku polskim wymawianych głoskowo, w języku angielskim wymawianych jest literowo, np.:

  • CMYKCyan Magenta Yellow Black [wymowa: pol. cmyk, ang. si-em-łaj-kej]
  • HIVHuman Immunodeficiency Virus [wymowa: pol. hif, ang. ejdż-aj-wi]
  • UFOUnidentified Flying Object [wymowa: pol. ufo, ang. ju-ef-ou]
  • VIP - Very Important Person [wymowa: pol. wip, ang. wi-aj-pi]

Wymawianie literowe dotyczy jednak skrótowców dwu-, trój- i niektórych czteroliterowych. Skrótowce pięcioliterowe i dłuższe, a także niektóre czteroliterowe, podobnie jak w języku polskim, wymawiane są sylabicznie, np.:

  • AIDSAcquired Immunodeficiency Syndrome [wymowa: pol. eids, ang. eidz]
  • NATONorth Atlantic Treaty Organisation [wymowa: pol. nato, ang. neitou]
  • laserlight amplification by stimulated emission of radiation [wymowa: pol. laser, ang. lejze:]
  • radarradio detection and ranging [wymowa: pol. radar, ang. reida:]

Przykładem skrótowca w obydwu językach wymawianego literowo jest:

  • HTMLHyperText Markup Language [wymowa: pol. ha-te-em-el, ang. ejdż-ti-em-el]

Odmiana skrótowców

Jeśli skrótowiec da się odmieniać, robi się to z użyciem łącznika , np.: "w HTML-u", "z GUS-em". Wyjątkiem są skrótowce kończące się na T i Ł. W miejscowniku poza pierwszą literą zapisuje się je małymi literami, oraz pomija łącznik: "LOT" – "Locie".[3] Łącznik pomija się też, gdy skrótowiec ma charakter rzeczownika i kończy się małą literą: "Polfa" – "Polfy".

Użycie apostrofu zamiast łącznika, np. "DJ'a", jest błędem.

Przypisy

  1. Stanisław Sierotwiński: Słownik terminów literackich. Wrocław, Łódź: Ossolineum, 1986, s. 20. . 
  2. Przykład podany w "Słowniku poprawnej polszczyzny" Doroszewskiego, PWN 1980. Przykład nie jest w pełni zgodny z przedstawionymi zasadami – skrótowiec powinien był być zapisywany jako 'Argod' albo 'Argd' – ale nie ma na razie lepszego. Obecnie istnieje kilka firm o nazwie Arged.
  3. Zasady pisowni i interpunkcji . [dostęp 2009-03-22].

Zobacz też

Linki zewnętrzne


Inne hasła zawierające informacje o "Skrótowiec":

Sonar ...

Pop ...

PLN ...

Alfabet ...

Służby specjalne ...

Etymologia nazw państw ...

Materializm dialektyczny niezbywalnych cech materii jest jej charakter ewolucyjny i dialektyczny . Forma "diamat" to Skrótowiec pochodzenia rosyjskiego ( rusycyzm ), używany w latach 50. XX wieku.Jako podstawa filozoficzna ...

Przemysł rozrywkowy ...

Izaak Luria ...

Laser ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Skrótowiec":

Hasło nie występuje w innych lekcjach!





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie