Budowa kwiatu motylkowego (wisterii): pedunculo – szypułka, vessillo – żagielek, calice – kielich, stame libero – słupek, pistillo-pręciki

Kwiat motylkowy, kwiat motylkowaty ( ang. papilionaceous, łac. papilionaceua) – rodzaj kwiatu o specyficznej budowie występujący u roślin w rodzinie bobowatych (dawniej zwanych roślinami motylkowymi). Jest to kwiat grzbiecisty , którego kielich składa się z 5 zrośniętych działek, zaś korona z 5 zachodzących na siebie płatków o zróżnicowanej budowie. U większości gatunków są to płatki wolne (niezrośnięte), u nielicznych (np. u koniczyny ) płatki są zrośnięte. 2 dolne płatki tworzą tzw. łódeczkę, 2 boczne skrzydełka, a piąty wzniesiony jest do góry tworząc żagielek. Wewnątrz kwiatu jest jeden słupek i zwykle 10 pręcików , z których najczęściej dziewięć zrośniętych jest nitkami tworząc rurkę lub rynienkę, jeden pręcik zaś jest wolny. Do rynienki utworzonej przez zrośnięte nitki pręcików ścieka nektar . Pojedynczy słupek wyrastający wewnątrz rurki lub rynienki utworzonej z nitek pręcików ma przeważnie wydłużoną zalążnię i długą szyjkę. Jest to zwykle słupek jednokrotny i jednokomorowy, często lekko zagięty. Powstaje z niego owoc zwany strąkiem .

Płatki korony u groszku : 1 – żagielek, 2 – skrzydełka, 3 – łódeczka

Kwiaty motylkowe są przeważnie owadopylne , należą do zaawansowanych ewolucyjnie, a ich specyficzna budowa jest przystosowaniem do zapylenia krzyżowego . Tak np. u wyki płotowej pod ciężarem owada siadającego na łódeczce wysuwa się słupek, który pod znamieniem ma gęste włoski z przyklejonym pyłkiem z pręcików. Roślina jest przedprątna , nie może więc w tym czasie zapylić się własnym pyłkiem. Pyłek ten przykleja się do brzusznej strony owada i może być przez niego przeniesiony na inny kwiat wyki, w którym słupek jest już dojrzały.

Bibliografia