Dagome iudex
Dagome iudexDagome iudex - nazwa jednego z najbardziej znanych tekstów dotyczących wczesnej
historii Polski
. Tekst ten powszechnie uważa się za
regest
dokumentu, którego wystawcą był
Mieszko I
– pierwszy źródłowo potwierdzony władca Polski. Sam dokument sporządzony został prawdopodobnie w kancelarii wystawcy w Gnieźnie (możliwe jest również, że powstał w
Kwedlinburgu
lub w
Rzymie
) około
991
lub
992
. Treść i znaczenie dokumentuW dokumencie tym, spisanym po
łacinie
, Mieszko oddaje swoje państwo pod papieską opiekę[1]. Motywy podjęcia tej decyzji nie są dokładnie znane z uwagi na skąpe źródła. Spośród wielu tez, najbardziej zasługującą na uwagę jest teoria czyniąca z Dagome iudex element walki o niezależność
diecezji poznańskiej
od arcybiskupstwa w
Magdeburgu
. Ślady walki o ten obszar kościelny widać choćby w kronice biskupa merseburskiego
Thietmara
. Pod datą
968
kronikarz ten zapisuje zależność poznańskiego Jordana od Magdeburga. Zapisek ten obfituje jednak w błędy merytoryczne i uznaje się go powszechnie za stronniczy. Identycznie, władzę Magdeburga nad Poznaniem chcieli utrzymywać tamtejsi hierarchowie kościelni, poprzez fałszowane dokumenty cesarskie. Inna, równie popularna teza, utrzymuje, że Dagome iudex stara się zabezpieczyć prawa do tronu dla synów Mieszka I, którzy zostali zrodzeni z
Ody
. Zagadkowe jest tu jednak odwołanie się do papieża – w tamtych czasach wpływy biskupów Rzymu na politykę Europy były znikome. Przypuszczalny zasięg państwa Mieszka I –
Civitas Schinesghe
i ziemie przyłączone przez tego władcę. Niestety enigmatyczność podjętej w dokumencie decyzji jest nierozwiązywalna, ponieważ oryginalny dokument nie zachował się do naszych czasów. Najstarszy znany
regest
pochodzi z roku
1099
. Jest bardzo dokładną kopią tekstu zapisanego przez kardynała
Deusdedita
w znanym dziele Collectio Canonum. Księga ta w oryginale powstała około
1087
. Kardynał Deusdedit nie zdawał sobie sprawy, że tekst odnosi się do Polski i podejrzewał, że jego sygnatariuszem są władcy
Sardynii
("puto autem Sardos fuisse"), do czego skłoniło go wymienienie aż 4 wystawców. Nosili oni także podobne jak tam tytuły: iudex i senatrix. Jak w większości przypadków dla Deusdedita liczyła się sama czynność a nie osoby i obszary biorące w niej udział; Dagome iudex było dla niego jedynie dowodem na możliwość przyjmowania przez papiestwo takich donacji. Z dokumentem tym wiążą się również inne problemy badawcze. Nie jest jasne, dlaczego Mieszko I występuje tam jako sędzia Dagome ("Dagome iudex"). Dochodzą do tego także rozbieżności, które tworzą różnice pomiędzy kopiami regestu: jedne lekcje podają imię Dagome, inne Dagone. Teoria o Dagome wiąże się wyłącznie z oddaniem pierwszeństwa lekcji starszej (Dagone występuje w kopiach późniejszych). Stąd też najbardziej popularne przypuszczenie podaje, że "Dagome iudex" to przekręcony przez kopistę/skrybę piszącego pod dyktando "Ego Mesco dux" – "Ja, książę Mieszko", co odpowiadałoby formułom typowym dla tego typu dokumentów. Funkcjonuje również hipoteza, iż Dagome to
ligatura
imienia
Dagobert
(które władca miałby przyjąć na
chrzcie
) i
Mieszko
(Dagome jako połączenie Dagobert oraz Mesco); przykładem mogą tu być pierwsi władcy
Węgier
, którzy występowali w dokumentach po chrzcie już pod nowymi imionami. Jednak nie jest pewne dlaczego imię miałoby być właśnie takie, wśród Piastów niepopularne. Istnieją hipotezy używające imienia występującego w regeście za dowód skandynawskiego pochodzenia Mieszka I. Według teorii
Jerzego Dowiata
z
1961
[2], Dagome to zapisane w łacinie słowiańskie imię Dygoma (lub Dzigoma) występujące m. in. w
Bulli gnieżnieńskiej
- mogło to być pierwotne imię władcy, natomiast imieniem chrześcijańskim było łacińskie Michał, zdrobnione w X w. na Miszka (Miszko, Miszek)[3], a wskrzeszone w XII w. w postaci Mieszko (Mieszek). Współcześnie do teorii tej powraca Lubomir Czupkiewicz m.in. tłumacząc pochodzenie Dagoma (Dangoma, Dęgoma), czyli wersji skróconej Dągosława (Dęgosława) od prasłowiańskiego słową dąg - siła, moc[4]. Słabym punktem tej hipotezy jest użycie pogańskiego imienia księcia w liście skierowanym do papieża. Dagome iudex jest, mimo to, bardzo ważnym źródłem geograficznym wczesnych dziejów Polski, choć oczywiście w związku z intencjami Deusdedita nazwy miejscowości tam występujące mogły zostać zniekształcone, stwarzając badaczom duże problemy (np. Schinesghe i Alemure). Istnieją także różnice pomiędzy poszczególnymi kopiami regestu (wymienione niżej). Uważa się, że wszystkie wymienione punkty w regeście oznaczają raczej nazwy terytoriów, a nie szczegółowych miejsc. Tym samym uważa się Craccoa za ziemię krakowską a nie miasto. Podobnie odnosi się do nazwy Alemure, którą to badacze skłonni są raczej zakwalifikować jako Morawy, a nie Ołomuniec czy inne miasta. Granice państwa Mieszka IPunkty odniesienia, przy pomocy których można nakreślić granice państwa Mieszka I: Tekst łaciński Dagome iudex- Item in alio tomo sub Iohanne XV papa Dagome iudex et Ote senatrix et filii eorum: Misicam et Lambertus – nescio cuius gentis homines, puto autem Sardos fuisse, quoniam ipsi a IIII iudicibus reguntur – leguntur beato Petro contulisse unam civitatem in integro, que vocatur Schinesghe, cum omnibus suis pertinentiis infra hos affines, sicuti incipit a primo latere longum mare, fine Bruzze usque in locum, qui dicitur Russe et fines Russe extendente usque in Craccoa et ab ipsa Craccoa usque ad flumen Oddere recte in locum, qui dicitur Alemure, et ab ipsa Alemura usque in terram Milze recte intra Oddere et exinde ducente iuxta flumen Oddera usque in predictam civitatem Schinesghe.
Zobacz teżPrzypisy- ↑ Prawdopodobnie, według Galla Anonima, miał to także uczynić książę Bolesław Krzywousty. Podczas węgierskiej pielgrzymki (1113), jak podaje Gall Anonim w swojej Kronice – (…) mimo że sprawował rządy nie nie nad jakimś księstwem, lecz nad wspaniałym królestwem i że niepewny był pokoju, ze strony różnych wrogich chrześcijańskich i pogańskich ludów, to jednak powierzył siebie i swe królestwo w obronę potędze Bożej (…). Wzmianka dość interesująca. Oddanie pod opiekę stolicy apostolskiej ziem przynależnych księciu (podobnie jak w regestrze Dagome iudex), nie doczekała się szerszego zainteresowania mediewistyki polskiej. Gall Anonim: Kronika polska. Wrocław: 2003, s. 159. .
- ↑ Jerzy Dowiat, Metryka chrztu Mieszka i jej geneza, Warszawa 1961
- ↑
Rocznik świętokrzyski dawny
, podaje pisownię Mysko,
Widukind z Korbei
pisze Misaca,
Thietmar z Merseburga
Miseco, Dagome iudex podaje Misica
- ↑ Lubomir Czupkiewicz, Pochodzenie i rasa Słowian, Wrocław 1996, , s. 19
Literatura dodatkowa-
Kürbis B.
, Dagome iudex. Studium krytyczne, [w:] Początki państwa polskiego – Księga Tysiąclecia, t. II, Poznań 1962, s. 362-423.
-
Labuda G.
, Studia nad początkami państwa polskiego, t. II, Warszawa 1988, s. 240-261.
-
Łowmiański H.
, Początki Polski, t. V, Warszawa 1973, s. 595-605.
Linki zewnętrzne
Inne hasła zawierające informacje o "Dagome iudex":
Prawo kanoniczne
...
Literatura – przegląd chronologiczny
...
Chrzest Polski
oddawali: tak szlachetnie urodzeni, jak i niskiego pochodzenia Zobacz też
Kalendarium historii Polski
Chrzest Litwy
chrystianizacja
Dagome iudex
Reakcja pogańska
Pogaństwo
Wiślanie
Stara Baśń
Linki zewnętrzne
Wprowadzenie chrześcijaństwa, Joanna Żak-Bucholc
Początki chrześcijaństwa w Polsce
...
Wiślanie
do państwa Mieszka I, może być zasada traktowania wymienionych terytoriów granicznych w Dagome iudex:(...) longum mare, fine Bruzze usque in locum, qui dicitur Russe ...
Kalendarium historii średniowiecza
Włodzimierza Kijowskiego
w
Chersoniu
przyjęty z
Bizancjum
.
991
lub
992
– Sporządzenie dokumentu
Dagome iudex
, będącego prawdopodobnie
regestem
dokumentu, którego wystawcą był
Mieszko I
. W ...
Język prawniczy
...
Ślązacy
się bezsprzecznie w zasięgu kultury
słowiańskiej
. Późniejsze źródła historyczne (m.in.
Geograf Bawarski
,
Dagome iudex
,
Dokument praski
) wymieniają z nazwy następujące plemiona: na zachodzie
Dziadoszanie
...
Dagome iudex
Zapis dokumentuDagome iudex - nazwa jednego z najbardziej znanych tekstów dotyczących wczesnej
historii ...
Oda Dytrykówna
i Mieszka pochodziło troje dzieci:
Mieszko
,
Świętopełk
,
Lambert
.Wraz z mężem i synami wystąpiła na dokumencie
Dagome iudex
, w którym Mieszko oddał swe państwo pod opiekę
papiestwu
[5]. Po ...
Lambert Mieszkowic
żony
Ody
.Wraz z rodzicami i swoim bratem
Mieszkiem
został wymieniony w dokumencie
Dagome iudex
, sporządzonym około
991
. Po śmierci ojca w
992
został wraz ...
Inne lekcje zawierające informacje o "Dagome iudex":
034 Państwo polskie za panowania Mieszka I (plansza 18)
...
Zabytki języka polskiego (plansza 6)
rękopis z IX wieku zawierający geograficzno – historyczny opis plemion zamieszkujących środkową Europę.
Dagome iudex jest najdawniejszym polskim dokumentem, pochodzącym z kancelarii Mieszka I. W ...
Zabytki języka polskiego (plansza 3)
i obcych. Na ogół są to nazwy osobowe i miejscowe (Geograf bawarski, Dagome iudex, Kronika Thietmara, Bulla gnieźnieńska, Księga henrykowska).
...
|