Chrzest Polski – zwyczajowa nazwa początku procesu
chrystianizacji
państwa
polskiego
. Proces ten został zapoczątkowany przez osobisty
chrzest
Mieszka I
w
966
r. (najczęściej podawaną datą jest
14 kwietnia
966
r., ponieważ zgodnie z ówczesnym zwyczajem ceremonia odbywała się w
Wielką Sobotę
[]). Następnym ważnym posunięciem była budowa organizacji kościelnej na przełomie
X
i
XI
w. (przy czym istnieją przesłanki pozwalające przypuszczać, iż wcześniej podejmowano próby chrystianizacji na terenach
Małopolski
).
Powszechnie przyjmuje się, iż chrystianizacja ziem polskich trwała aż do początków
XIII
w., choć według źródeł kościelnych poprzednie religie słowiańskie nadal usilnie zwalczano aż do wieku
XVII
.
Mieszko I
przyjął chrzest w obrządku rzymskim. Chrzest władcy i erygowanie niezależnego biskupstwa zrównały państwo gnieźnieńskie z chrześcijańskimi krajami
Europy
i związały Polskę z zachodnim kręgiem kultury chrześcijańskiej.
Okoliczności przyjęcia chrztu
W chwili przyjęcia chrztu
Mieszko I
rządził już państwem zorganizowanym (wg zapisków
Ibrahim ibn Jakuba
) z dużą siłą wojskową. Nie chciał go przyjąć od Niemców, więc ożenił się z czeską księżniczką
Dobrawą
i przyjął chrzest w 966 r. Wiemy też (
Widukind
, Ibrahim ibn Jakub), że Mieszko prowadził wtedy wojny z
Wieletami
(Ibrahim ibn Jakub nazywa ich Weltaba), z którymi książę
Polan
nie radził sobie (zob.
Wichman
). W tym samym czasie Mieszko opanował plemię
Lubuszan
(Widukind), wchodząc w strefę wpływów
cesarstwa
. Zamieszany w walki z Wichmanem nie zdecydował się na wojnę z
cesarzem
i zgodził się płacić mu
trybut
. Pozostawało jeszcze uregulowanie stosunków z księciem czeskim
Bolesławem I Okrutnym
, który pozostawał w sojuszu z Wieletami, co Mieszko I osiągnął poprzez ślub z
Dobrawą
. Aby jednak równocześnie zdobyć sojuszników w
Saksonii
(w tym czasie wrogiej
Czechom
), władca gnieźnieński zdecydował się na chrzest. Wypada na podstawie tego stwierdzić, że chrzest miał przede wszystkim wymiar polityczny, a zachowanie Mieszka I w tamtym czasie świadczy o jego świetnym rozeznaniu i dalekowzroczności. Pozwoliło mu to wkrótce rozwiązać problem z Wichmanem.
Nie bez znaczenia dla podjęcia tej decyzji musiały być też plany Cesarstwa, zakładające kolonizację terenów na wschód od Rzeszy Niemieckiej poprzez podporządkowanie ich Kościołowi niemieckiemu. Realizacją tych planów było założenie w roku
968
biskupstwa w
Magdeburgu
, którego granice od wschodu były nieokreślone. Stąd wniosek, że jednym z jego zadań była ekspansja wschodnia. [1]
Stąd wnosi się, że Mieszko I przyjmując chrzest miał następujące cele:
- zapobieganie wzrostowi wpływów niemieckich i ustanowienie samodzielnej pozycji państwa
Polan
w chrześcijańskiej Europie
- zbliżenie z panami saksońskimi, co miało ułatwić wspólne działania przeciwko plemionom połabskim, np. Wieletom
- ugruntowanie sojuszu z państwem czeskim (a przez to zneutralizowanie sojuszu czesko-wieleckiego; niedługo potem Czesi przysłali posiłki, dzięki którym Mieszko zwyciężył Wichmana)
- umocnienie swojej władzy (religijne jej usankcjonowanie).
Obecnie zakłada się, iż Mieszko I przyjął chrzest na terenie swojego państwa w
Ostrowie Lednickim
,
Poznaniu
lub
Gnieźnie
, bowiem znaleziono tam
baptysteria
datowane na II poł. X wieku. Część historyków sądzi jednak, że mogło się to stać na terenie Niemiec (wielu uczonych wskazywało na
Ratyzbonę
), Czech bądź też w samym
Rzymie
.
Znaczenie chrztu
Fresk (współczesny) na murze obok pomnika B. Chrobrego w Gnieźnie koło Katedry
Mieszko I po przyjęciu chrztu stał się równy władcom chrześcijańskim. Mógł zawierać przymierza i sojusze. Przyjęcie chrztu umacniało też znaczenie władcy wobec poddanych. Kościół głosił bowiem, że władza księcia pochodzi od Boga i każde wystąpienie przeciwko władzy uznawano za grzech.
Do Polski, po przyjęciu
chrześcijaństwa
, coraz liczniej przybywali duchowni, dla których ustanowiono
dziesięcinę
[2]. Uczyli ludzi nowej religii oraz służyli pomocą władzy. W tamtych czasach jedynie duchowni potrafili czytać i pisać. Przede wszystkim znali
łacinę
, którą posługiwali się m.in. w kontaktach międzynarodowych. Klasztory i kościoły były ośrodkami życia intelektualnego i artystycznego. Duchowni znali również tajniki uprawy roli, to oni nauczyli Polan melioracji podmokłych terenów, zastosowali nowe narzędzia oraz
dwupolówkę
, co bardzo przyczyniło się do rozwoju gospodarki rolnej.
Szerzeniem chrześcijaństwa i niszczeniem
rodzimych wierzeń
na obszarach odległych od dworu księcia czy kościołów zajmowali się
misjonarze
. Nową religię narzucano pod przymusem i siłą, zaś ówczesne miejsca kultu niszczono, a kapłanów religii słowiańskich mordowano. Chrystianizacja przyczyniła się do krwawych ofiar wśród Polan niechrześcijan.
Po rozpowszechnieniu chrześcijaństwa zaczęto wznosić pierwsze kościoły, w związku z czym pojawił się nowy rodzaj zapotrzebowania na malarstwo i rzeźbę sakralną.
Osobnym tematem jest często ignorowany fakt rozciągłości czasowej wprowadzania chrześcijaństwa w Polsce. O powolności tego procesu, zarówno przed, jak i po r. 966, świadczą m.in. późnośredniowieczne znaleziska czynnych pogańskich miejsc kultu. Opinii o przeprowadzeniu chrztu całej Polski w ciągu jednego roku przeczy również zdrowy rozsądek. Współcześni historycy bezskutecznie próbują zwracać uwagę na umowność uznawanej powszechnie daty chrztu Polski.
Przypisy
- ↑
Jerzy Wyrozumski
, Historia Polski do roku 1505, PWN, Warszawa 1986, rozdz. IV,4, str. 87
- ↑ Wedle zalecenia Boga rozkazujemy, aby wszyscy dziesiątą cześć swego mienia i swojej pracy swoim kościołom i duchownym oddawali: tak szlachetnie urodzeni, jak i niskiego pochodzenia
Zobacz też
Linki zewnętrzne