Bitwa o Hongkong II wojna światowa , Wojna na Pacyfiku
Kanadyjscy żołnierze w Hongkongu
Data	8 – 25 grudnia 1941
Miejsce	Hongkong i okolice
Przyczyna	japońskie roszczenia terytorialne
Wynik	zwycięstwo Japończyków
Terytorium	Chiny
Strony konfliktu   Wielka Brytania   Indie Brytyjskie   Kanada Hongkong   Japonia Dowódcy Mark Aitchison Young Christopher Maltby Takashi Sakai Siły 11 848 żołnierzy 20 000 żołnierzy Straty 4400 zabitych 2300 rannych 7448 wziętych do niewoli 1996 zabitych 6000 rannych

Bitwa o Hongkong – bitwa lądowo-morska w czasie II wojny światowej , stoczona w dniach 8 - 25 grudnia 1941 roku pomiędzy wojskami japońskimi a brytyjsko-kanadyjsko-hinduskimi, w Hongkongu w jego okolicach, zakończona zwycięstwem japońskim.

Tło

Japońscy żołnierze podczas walk w Hongkongu

Klęska Francji i Holandii w wojnie z Niemcami oraz osłabienie pozycji Imperium Brytyjskiego miały znaczący wpływ na poprawę sytuacji Japonii w Azji. Sukcesy w Chinach sprawiły, że większość oficerów Sztabu Generalnego opowiadała się za podjęciem zdecydowanych działań wymierzonych przeciwko Indiom Holenderskim oraz posiadłościom brytyjskim i amerykańskim. 18 października 1941 r. premierem rządu cesarskiego został gen. Hideki Tojo , zwolennik konfliktu zbrojnego. W dążeniach tych Tojo miał silne wsparcie szefa Sztabu Generalnego gen. Hajime Sugiyamy . W listopadzie gen. Sugiyama wezwał na odprawę gen. Masaharu Hommę , Hitoshi Imamurę oraz Tomoyuki Yamashitę . W nadchodzących tygodniach od tych dowódców zależał los Cesarstwa. Homma miał dowodzić 14. Armią, która zaatakuje amerykańskie oddziały na Filipinach , Imamura miał stanąć na czele 16. Armii, która uderzy na Indie Holenderskie, a Yamashita miał zdobyć brytyjskie Malaje i Singapur . 5 listopada 1941 r. Rada Cesarska zatwierdziła plan wojny. Armia oraz marynarka wojenna miały prowadzić jednoczesne działania na Malajach, Pacyfiku i w Chinach. Był to bardzo ambitny plan, który mógł przynieść ogromny sukces, ale także zakończyć się klęską. W końcu 1941 r. armia japońska posiadała 51 dywizji piechoty, z tego 21 znajdowało się w Chinach , 13 wchodziło w skład Armii Kwantuńskiej , 6 stacjonowało na wyspach japońskich, a 11 wydzielono do sformowania nowych związków taktycznych. W składzie Armii Ekspedycyjnej, która operowała w Chinach (gen. Shunroku Hata) znajdowały się: 11. Armia (3., 6., 13., 34., 39. i 40 DP, 14., 18. samodzielna brygada oraz 13. pułk czołgów), 13. Armia (15., 17., 22., 116. DP oraz 11., 12., 13., 17. i 20. samodzielna brygada) i 23. Armia w składzie: 23., 51. i 104. DP oraz 19. samodzielna brygada. W północnych Chinach znajdowała się GA „Północne Chiny” dowodzona przez gen. N. Okamurę, któremu bezpośrednio podlegały: 27., 35. i 110 DP, 1., 7., 8. i 15. samodzielna brygada i pułk czołgów, a także 1. Armia składająca się z 3., 6., 37. i 41. DP oraz 3., 4., 9., 116. samodzielnej brygady i 5 pułków czołgów, 12. Armia w składzie: 32. DP oraz 5., 6. i 10. samodzielnej brygady, a także armia „Mandżukuo” w składzie 26. DP i dywizji „Mandżukuo” oraz 2. Samodzielnego pułku zmechanizowanego. Armia Kwantuńska dowodzona była przez gen. Yoshijirō Umezu , któremu podlegały: 10., 28. i 29. DP i 3. pułk czołgów oraz 3. Armia , w skład której wchodziły 9., 12. i 57. DP oraz 1. brygada czołgów, 4. Armia złożona z 1. DP oraz 5., 6., 7. i 13. brygady osłonowej, 5. Armia, czyli 11. i 24. DP oraz 2. brygada czołgów i 4., 6. i 14. brygada osłonowa oraz 20 Armia w składzie: 8. i 25. DP oraz 2., 3., 10. i 11. brygada osłonowa. Siły wyznaczone do przeprowadzenia operacji w Azji Południowo-Wschodniej wchodziły w skład Ekspedycyjnych sił Południowych i były to cztery armie i dwie samodzielne dywizje piechoty. Dowództwo znajdowało się w Sajgonie , naczelnym dowódcą był gen. Hisaichi Terauchi , któremu bezpośrednio podlegały 21. i 38. DP oraz 21. samodzielny pułk jazdy. 14. Armia dowodzona przez gen. Masaharu Hommę składała się z 16., 48. DP i 65. brygady piechoty oraz samodzielnego 4. i 7. pułku piechoty. Dowództwo znajdowało się w Bako na Formozie . Celem 14. Armii były Filipiny . 15. Armia w składzie 33. i 35. DP miały zająć Syjam ( Tajlandia ), a następnie skierować się na północną część Półwyspu Malajskiego do przesmyku Kra i zająć południową część Birmy . 16. Armia dowodzona przez gen. Imamurę miała zająć Indie Holenderskie. Atak miał nastąpić po uprzednim zdobyciu Filipin – istotnym punktem strategii była wyspa Mindanao. Armia ta składała się z 2. DP i 56. Brygady Piechoty oraz 8. pułku czołgów (w razie konieczności miała otrzymać wsparcie 13. Armii, która stacjonowała w Chinach ). 25. Armia gen. Tomoyuki Yamashity składał się z 5., 18. DP oraz Dywizji Gwardii Cesarskiej i 3. brygady czołgów w składzie 1., 6. i 14. pułk czołgów. Armia japońska była gotowa do wojny, kończyły się rozmowy dyplomatyczne.

Rozmowy ostatniej szansy

7 listopada 1941 r. ambasador Japonii Saburo Nomura oraz jego specjalny doradca w USA Kichisaburo Kurusu przedstawili sekretarzowi stanu Cordellowi Hullowi dwa projekty porozumienia obejmującego uregulowanie wszystkich spraw w Azji Południowo-Wschodniej oraz w Chinach. Równocześnie strona japońska określiła ostateczny termin zaakceptowania porozumienia na 25 listopada . Stanowisko Japonii dotyczyło wstrzymania pomocy amerykańskiej, która została przyznana Chinom oraz zawierało zgodę na wycofanie wojsk japońskich z południowej części Indochin . 20 listopada została dostarczona nota, w której rząd cesarski zgadzał się powstrzymać od agresywnych kroków w Azji Południowo-Wschodniej, a po zawarciu pokoju deklarował wycofanie wojsk z południowej części Indochin oraz domagał się wznowienia wymiany handlowej z USA i zagwarantowanie dostaw paliwa z Indii Holenderskich. Amerykanie w odpowiedzi zażądali całkowitego wycofania się z południowych Indochin (japońska flota i lotnictwo, korzystając z baz w Wietnamie , kontrolowała cały obszar Morza Południowochińskiego i Jawajskiego ) oraz ograniczenie kontyngentu wojskowego w północnych Indochinach do 25 tys. żołnierzy. Wielkość dostaw ropy z Indii Holenderskich miała być uregulowana w oddzielnej umowie pomiędzy Japonią a Wielką Brytanią, Holandią i USA. Dodatkowo Japonia miała doprowadzić porozumienia pokojowego z Chinami. W tym czasie wywiad amerykański ustalił, ze port w Szanghaju opuścił duży konwój i skierował się na Formozę (była to flota inwazyjna utworzona, by zdobyć Malaje ). Stanowisko amerykańskie zostało skrytykowane przez Brytyjczyków, którzy domagali się całkowitego opuszczenia Indochin przez armię japońską i Chińczyków (ci ostatni spodziewali się, że problem okupacji zostanie postawiony bardziej kategorycznie). Rząd cesarski nie zaakceptował tych warunków, jednak zalecił kontynuowanie rokowań. Amerykanie, dysponując kodem umożliwiającym czytanie japońskich depesz dyplomatycznych, wiedzieli o tym i 27 listopada wszystkie amerykańskie bazy wojskowe zostały poinformowane o możliwości starć zbrojnych z armią japońską.

Bitwa

Kontyngent kanadyjski w Hongkongu

8 grudnia oddziały 23. Armii gen. Takashi Sakai (dowództwo znajdowało się w Kantonie ) rozpoczęły natarcie na Hongkong (kolonia brytyjska znana jako Hongkong składała się z półwyspu Koulun i wyspy Hongkong). Do walk gen. Sakai skierował 38. DP gen. Takeo Ito, zakładając, że jedna dywizja sprosta temu zadaniu. Jednostki broniące Hongkongu podlegały pod China Command, na czele którego stał gen. mjr. Christopher Maltby. Jednostki, jakimi dysponowali, zostały podzielone na siły „Koulun” i „Hongkong”. Siłami „Koulun” dowodził brygadier C. Wallis. Składały się one z 2. batalionu pułku Royal Scotts (płk. S.E.H.E. White), 5/7 Rajput [5. batalion 7 pułku Rajput] (płk. R. Cadosan-Rowlinson) oraz 2/14 Punjab (płk. G.R. Kidd). Jednostki te broniły półwyspu. Najważniejsze zadanie spoczywało na Szkotach, gdyż strzegli oni zbiorników ze słodką wodą, które stanowiły zasoby wody pitnej całej załogi garnizonu. Siły „Hongkong” dowodzone były przez brygadiera Johna K. Lawsona. W ich skład wchodziły: 1/Middelsex (płk. H.W. Stewart), batalion pułku Winnipeg Grenadiers (płk. J.L.R.Sutcliff), batalion pułku Royal Rifles of Canada (płk. W.J. Home) oraz siły forteczne pod dowództwem płk. R.G Lamba. Dodatkowo został utworzony Hongkoński Ochotniczy Korpus Obrony (Hong Kong Volunteer Defense Cors, HVDC), którym dowodził płk. H. Rose. W skład HVDC wchodziły dwie kompanie składające się żołnierzy pochodzenia brytyjskiego, kompania hinduska i kompania chińska. Tuz przed inwazją zostały utworzone trzy kompanie złożone z ochotników portugalskich, a także batalion chiński. Obrońcy dysponowali 5 pułkami artylerii, w tym: 8., 12. i 965. pułk RA (Royal Artillery) były pułkami artylerii nabrzeżnej, 5. pułk RA był pułkiem artylerii przeciwlotniczej i tylko 1. pułk artylerii HVDC był pułkiem artylerii polowej. Dysponowano łącznie 65 armatami i działami, w tym 29 artylerii obrony nabrzeżnej. Łącznie jednostki brytyjskie liczyły 11 848 żołnierzy, natomiast Japończycy wystawili do walki 20 tys. żołnierzy. Atak rozpoczął się rano 8 grudnia 1941 atakiem na pozycje obronne znajdujące się na półwyspie Koulun. Sytuacja Brytyjczyków była bardzo trudna, linia obrony liczyła 18 km, co oznaczało, że taki obszar powinien być broniony przez dwie dywizje piechoty, a nie trzy bataliony. Pomimo tak znacznej przewagi wojsk japońskich dopiero po dwóch dniach zdołano przełamać główną linię obrony i zająć port Shing Mun. Do 10 grudnia Japończycy zajęli cały półwysep i 13 grudnia resztki wojsk brytyjskich ewakuowały się na wyspę. 15 grudnia dowództwo japońskie zaproponowało kapitulację, która została odrzucona. Wobec odmowy rozpoczęto naloty na miasto. Po ich zakończeniu ponownie wystosowano propozycję kapitulacji. Także i ta została odrzucona. 18 grudnia na północnym cyplu wyspy Japończycy wysadzili desant. 19 grudnia wyspa została podzielona na dwa izolowane obszary, co znacznie utrudniło obronę. 25 grudnia brytyjski gubernator Mark Young zgodził się na kapitulację. Zginęło 4400 żołnierzy brytyjskich, 2300 było rannych, a 7448 dostało się do niewoli.

Bibliografia