Antypedagogika - nurt w pedagogice negujący tradycyjną formę wychowania opierającą się na zasadzie "sterowania" życiem dziecka.

Antypedagogika w założeniu oddaje wolność do samodecydowania o sobie dziecku, a rolę nauczyciela sprowadza do "przewodnika" w myśl zasady lepiej wspierać zamiast wychowywać. Podstawowym warunkiem tego wspierania jest jego dobrowolność. Zdaniem antypedagogiki, dominującą w obecnym wychowaniu rolę wychowawcy i zasadę wychowawca wie lepiej niż wychowanek, co jest dla niego dobre, należy zastąpić prawem dziecka do wyboru opartym na zaufaniu, że wybierze ono dobrze, bo wychowanek wie lepiej niż wychowawca, co jest dla niego dobre.

Antypedagogika upomniała się o takie wartości jak:

• wolność ;
• równość ;
• przyjaźń ;
• samostanowienie;
• odpowiedzialność każdego za siebie samego.

Wg niektórych autorów antypedagogika odnosi się jedynie do nurtu stworzonego w latach 70. XX w. przez Ekkeharda von Braunmühl, zaś koncepcja Neilla uznawana jest za podejście reformatorskie w pedagogice. Choć rozróżnienie nie wydaje się jasne to obie koncepcje różnią się - nie tylko datą powstania.

Do Polski nurt ten trafił dzięki obecności w Uniwersytecie Łódzkim w 1985 roku profesor pedagogiki z Uniwersytetu z Giessen - Horsta Widmanna, który wygłosił na ten temat krótki wykład. Jednym z głównych propagatorów i współczesnych przedstawicieli antypedagogiki jest Hubertus von Schoenebeck, który w styczniu 1990 roku wygłosił cykl wykładów w Polsce. W ten sposób także i polscy pedagodzy, psychologowie i studenci kierunków nauczycielskich mogli bezpośrednio zetknąć się z tą nową orientacją edukacyjną.

Prekursorem w polskiej rzeczywistości był Janusz Korczak i stworzony przez niego system.

Krytyka

Podejście antypedagogiki jest krytykowane przez pedagogów "tradycyjnych". Wysuwają oni zarzuty, że dziecko pozostawiane jest samemu sobie, a antypedagogika zapomina, że kształtowanie właściwych norm moralnych i hierarchii wartości dokonuje się stopniowo i pod wpływem otoczenia. Powołują się na badania psychologii rozwojowej, zdaniem której dla prawidłowego rozwoju dziecka konieczne jest stworzenie mu odpowiednich warunków tego rozwoju, a te w szczególności sprowadzają się do ingerencji autorytetów, czy to rodzicielskich, czy innych.

Mimo tych opinii wydaje się, że antypedagogika pozostaje atrakcyjnym nurtem w szeroko rozumianej pedagogice, a o jej wykorzystaniu lub nie decydują często czynniki pozamerytoryczne.

Krytykę, wobec antypedagogiki (szczególnie wobec książki "Antypedagogika: być i wspierać zamiast wychowywać") wzbudzają poglądy autora Hubertus von Schoenbecka, które można uznać za propedofilskie: "A jeśli dzieci współżyją seksualnie nie tylko z rówieśnikami, lecz stają się atrakcyjne także dla dorosłych? Nowa relacja nie odrzuca żadnej sytuacji, w któ­rej dziecko traktowane jest jako «obiekt», również jako «obiekt pożądań seksual­nych. Żyjemy w równoprawnej i przyjacielskiej relacji z dziećmi i jeżeli w ra­mach tej relacji pojawia się bliskość seksualna pełna wzajemnego szacunku, nikogo nie raniąca i nie wykorzystująca, nie widzę żadnego problemu (inną kwe­stią są tu zagadnienia prawne). (...) W nowym współistnieniu seksualność nie staje się ani dramatem, ani też tragedią. Od nas zależy czy doświadczamy jej ja­ko radości i szczęścia" (książka "Antypedagogika: być i wspierać zamiast wychowychać" strona 160/161, Warszawa 2007, Santorski&Co). Poglądy te są podobne do argumentów ruchu pro-pedofilskiego, których poglądy i strategie opisuje np. Mary de Young w "The World According to NAMBLA: Accounting for Deviance" (patrz aktywizm propedofilski).

Bibliografia

• Wolność od wychowywania, Hubertus von Schoenebeck (Oficyna Wydawnicza IMPULS, Kraków 2008).
• Konstytucyjne prawo do nauki a polski system oświaty, Paweł Bała (von Borowiecky, Warszawa 2009).

Linki zewnętrzne

• Antypedagogika a "szowiniści dorosłości"
• Antypedagogika a realne dobro dziecka