Świerzawa (do
1945
niem
. Schönau an der Katzbach) -
miasto
w
woj. dolnośląskim
, w
powiecie złotoryjskim
, siedziba
gminy miejsko-wiejskiej Świerzawa
.
W latach 1975-1998
miasto administracyjnie należało do
woj. jeleniogórskiego
. Miasteczko leży w dolinie
Kaczawy
, w centralnej części
Pogórza Kaczawskiego
.
Według danych z 30 czerwca
2008
miasto liczyło 2389 mieszkańców[1].
Położone 18 km na północny wschód od
Jeleniej Góry
. Lokalny ośrodek handlowo-usługowy i wypoczynkowy. Przez miasto przebiega nieczynna
linia kolejowa
Legnica
–
Złotoryja
–
Marciszów
–
Kamienna Góra
-
Lubawka
.
Położenie
Świerzawa jest maleńkim, historycznym miasteczkiem położonym w południowej części
województwa dolnośląskiego
w
powiecie złotoryjskim
nad
Kaczawą
. Położenie miasta na
Pogórzu Kaczawskim
, w niewielkiej odległości na północ od
Gór Kaczawskich
stwarza możliwość rozwoju turystyki. Miasto leży przy drodze wojewódzkiej i w niedalekiej odległości od głównych tras:
W Świerzawie do niedawna czynna była
stacja kolejowa
. Obecnie ruch na trasie kolejowej
Legnica
–
Złotoryja
–
Kamienna Góra
biegnącej przez miasto został wstrzymany.
Świerzawa leży w niewielkiej odległości od większych i ważniejszych ośrodków.
Historia
Miasto Świerzawa swą historią sięga roku
1195
roku kiedy to na miejscu dzisiejszego miasteczka
Bolesław Wysoki
wybudował drewniany kościółek. Oficjalnie
prawa miejskie
nadał Świerzawie
Bolko I Surowy
książę świdnicki. Według legendy nazwę miastu nadała Agnieszka von Habsburg, żona
Bolka Małego
, która w drodze z
Jawora
do Złotoryi zatrzymała się na miejscu Świerzawy i rzekła "Hier will ich ein Haus haben auf der schönen Aue ("tu chcę mieć dom na tej pięknej łące"). Jednak pierwsza pisana wzmianka o mieście pochodzi z roku
1268
. Świerzawa początkowo należała pod jurysdykcję Złotoryi. Miasteczko rozwijało się szybko i dynamicznie a to za sprawą głównego szlaku handlowego jaki wiódł przez miasto. Mowa tutaj o szlaku z Kamiennej Góry do Złotoryi.
Miasteczko wiele razy nawiedzały epidemie, pożary i wojny. Największe zniszczenia przyniosła
wojna trzydziestoletnia
, podczas której w wyniku pożaru spaleniu uległa większa część miasta. Po tym incydencie miasto wyraźnie wyhamowało z rozwojem i rozbudową. W latach
1818
-
1932
Świerzawa była wspólnie z
Bolkowem
siedzibą powiatu. W czasie
I wojny światowej
i
II wojny światowej
miasteczko nie doznało zniszczeń.
W
1945
r. miasto zostało włączone w granice Polski. Jego dotychczasową ludność wysiedlono do Niemiec. W
1973
zniesiono prawa miejskie Świerzawy degradując ja do rangi wsi. Prawa te miasteczko uzyskało ponownie w 1984 roku. W latach
1950
-
1975
Świerzawa przynależała do województwa wrocławskiego, w latach
1975
-
1999
do
województwa jeleniogórskiego
a od 1999 roku należy do województwa dolnośląskiego i powiatu złotoryjskiego.
Zabytki
Świerzawa szczęśliwie nie odniosła znaczących strat w zabudowie podczas ostatniej wojny dzięki czemu w mieście zachowało się kilka godnych uwagi obiektów. Do najważniejszych należą:
-
Kościół św. Jana i św. Katarzyny
— Jest to najcenniejszy zabytek miasteczka. Powstał w II połowie XIII wieku i do dziś przetrwał w prawie niezmienionym wyglądzie. Jest to ewenement że obiekt
romański
zachował się w tak dobrym stanie. Wyznacznikiem kościoła jest czworoboczna wieża dobudowana do bryły głównej kościoła w
1506
roku. Jednak największą atrakcją zabytku są malowidła które zdobią ściany świątyni oraz drewniane polichromie na
emporze
. Odkryte w
1977
roku pod warstwami tynku ścienne malowidła o tematyce zwierzęcej i roślinnej pochodzą z XIII wieku. Przedstawiają dosyć nietypowe zwierzęta takie jak bocian, żyrafa czy ryby. We wnętrzu liczne
XVII
-wieczne
renesansowe
płyty nagrobne. Obiekt znajduje się na przedmieściach miasteczka w pobliżu mostu na Kaczawie, przy drodze ze Złotoryi. Kościół jest udostępniony do zwiedzania od piątku do niedzieli, jednak najlepiej wcześniej umówić się telefonicznie.
- Kościół pw. WNMP — Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny pochodzi z
XIV
wieku. Mieści się on w centralnej części miasta. Od samego początku był to kościół parafialny i taką też funkcję pełni do dzisiaj. Obecny wygląd kościoła to wynik wielokrotnych remontów i modernizacji. Zewnętrzne ściany świątyni zdobią
XVII
-wieczne renesansowe płyty nagrobne. Natomiast wewnątrz kościoła na uwagę zasługują
XVIII
-wieczny
ołtarz
, oraz figurki świętych z XVIII wieku. Ozdobne portale zdobiące wejścia do kościoła wykonane są w stylu
późnogotyckim
.
- Kościół św. Józefa Opiekuna — W ścisłym centrum, na świerzawskim rynku (plac Wolności) znajduje się jeszcze jedna świątynia. Jest to poewangelicki kościół św. Józefa Opiekuna Zbawiciela. Został wybudowany pod koniec
XIX
wieku na miejscu wcześniejszego kościoła ufundowanego w tym miejscu w
1766
roku. Od początku do zakończenia wojny służył wiernym z gminy ewangelickiej, obecnie (od
1999
) jest kościołem filialnym świerzawskiej parafii. Wyróżnikiem budowli jest ciekawa ośmioboczna wieża z interesującą galeryjką na szczycie.
-
Ratusz
— Świerzawski magistrat pochodzi z
1810
roku i od początku służy tym samym celom. Powstał w miejscu poprzedniego ratusza który stał w tym miejscu. Ratusz wieńczy czworoboczna wieża zakończona hełmem, a samą wieże zdobi czterotarczowy zegar. Ozdobą ratusza jest płaskorzeźba przedstawiająca herb miasta czyli otwartą dłoń. Wewnątrz na uwagę zasługuje zabytkowa waga miejska zamieszczona na suficie w dolnym korytarzu. Świerzawski ratusz mieści się w centrum miasta na pl. Wolności. Budynek obecnie zajmuje Urząd Miasta i Gminy Świerzawa.
- Kamieniczki — Rynek miasta otaczają
XIX
-wieczne kamieniczki wśród których na szczególna uwagę zasługuje budynek dawnej apteki pochodzący z
1690
roku.
- Zabytki techniki — Ciekawym rozwiązaniem inżynierii jest pochodzący z
XX
wieku wał przeciwpowodziowy wzdłuż rzeki Kamiennik. Nieco dalej znajduje się kolejny zabytek techniki a mianowicie
XVIII
-wieczny most kamienny.
Gospodarka
Świerzawa jest głównie ośrodkiem usługowo-handlowym dla rolniczej okolicy. W mieście nie ma większych zakładów przemysłowych. Istnieje tutaj urząd pocztowy, komisariat policji, punkty handlowe, usługowe, kilka serwisów, bar, stacja benzynowa.
Ważne urzędy i instytucje
W Świerzawie istnieją instytucje i urzędy na szczeblu miejsko-gminnym. Do ważniejszych należą:
- Urząd Miasta i Gminy Świerzawa,
- Centrum Kultury, Sportu i Turystyki w Świerzawie
- Ochotnicza Straż Pożarna w Świerzawie
- Komisariat Policji w Świerzawie
- Ośrodek Zdrowia
- PBS w Złotoryi Oddział w Świerzawie
Turystyka
Świerzawa leży w ciekawym turystycznie regionie, otoczone przez
Pogórze Kaczawskie
i w pobliżu
Gór Kaczawskich
. W mieście istnieją zabytki poświadczające długoletnią historię miasta. Wszelkich informacji o historii, kulturze i zabytkach miasta oraz o bazie noclegowo-gastronomicznej udziela Centrum Kultury i Turystyki w Świerzawie przy ul. Jeleniogórskiej.
Bibliografia
- "Perły Świerzawy" Z. Mosoń, UMiG Świerzawa,
2006
- "Sudety" C.Skała, Pascal
2006
- Słownik geografii turystycznej Sudetów, tom 7 Pogórze Kaczawskie, red.
Marek Staffa
, Wydawnictwo I-BiS, Wrocław 2002,
- Góry i Pogórze Kaczawskie. Skala 1:40.000. Jelenia Góra: Wydawnictwo Turystyczne Plan, 2004. wyd. II. .
Linki zewnętrzne
Przypisy