Stanisław Narutowicz
herbu własnego
,
lit.
Stanislovas Narutavičius (ur.
2 września
1862
w
Brewikach
, zm.
31 grudnia
1932
w
Kownie
) –
polski
prawnik
,
ziemianin
żmudzki
,
litewski
działacz polityczny, członek
Taryby
, sygnatariusz
aktu niepodległości Litwy
, brat
prezydenta
Rzeczypospolitej
Gabriela Narutowicza
.
Biografia
Pochodził z rodziny szlacheckiej osiadłej od pokoleń na
Żmudzi
, ojciec Jan Narutowicz był uczestnikiem powstania
1863
roku. Po ukończeniu
gimnazjum w Lipawie
, studiował prawo w
Petersburgu
, gdzie włączył się w polskie życie studenckie. Zajmował się również dziennikarstwem, wydając w
1890
roku pismo "Tygodnik Powszechny".
Po powrocie na
Żmudź
prowadził pracę oświatową i kulturalną wśród litewskich chłopów. Od września
1917
roku uczestnik
Taryby
(Rady Litewskiej), był sygnatariuszem aktu niepodległości
Litwy
(
16 lutego
1918
). Wystąpił z Rady na znak protestu przeciw jej uległości wobec Niemców. W latach
1919
–
31
był radnym gminy
Telsze
.
Poglądy polityczne
W latach międzywojennych działał na rzecz pokojowego rozwiązania sporu polsko-litewskiego. Był z jednej strony rzecznikiem niezależności Litwy, a z drugiej uważał się za przedstawiciela narodowości polskiej lojalnego wobec państwa litewskiego. Do końca życia nie wyrzekł się kultury polskiej ani języka polskiego. Jednak prolitewska orientacja Stanisława Narutowicza została wykorzystana w Polsce przez endecję przeciwko rodzonemu bratu Stanisława –
Gabrielowi
i wpłynęła na nastroje ludności polskiej, co w efekcie współtworzyło atmosferę przed zamachem na pierwszego polskiego prezydenta.
Śmierć
Stanisław Narutowicz, popełnił samobójstwo w Kownie 31 grudnia 1932 roku, rozczarowany kłótliwością i nieprzejednaniem Polaków oraz polityką rządu litewskiego wobec Polaków na Litwie. Historycy litewscy wskazują dziś na kłopoty prywatne i zdrowotne Stanisława Narutowicza, jako przyczyny samobójstwa ważniejsze niż niepowodzenie jego zamiarów politycznych. Jego syn
Kazimierz Narutowicz
(
lit.
Kazimieras Narutavičius; (
1904
–
1987
), próbował aż do wybuchu wojny kontynuować dzieło ojca.
Pochowany został na cmentarzu w miasteczku
Olsiady
.
Rodzina
Stanisław Narutowicz był żonaty z
Joanną Billewicz
(
1868
–
1948
) – kuzynką
Józefa Piłsudskiego
. Mieli oni syna
Kazimierza
.