Stanisław Mikołajczyk (ur.
18 lipca
1901
w
Dorsten-Holsterhausen
, zm.
13 grudnia
1966
w
Waszyngtonie
) – polski
polityk
, przywódca
Polskiego Stronnictwa Ludowego
, poseł na Sejm
II RP
(
III kadencji
),
premier rządu RP na uchodźstwie
, po
II wojnie światowej
poseł do
Krajowej Rady Narodowej
i
na
Sejm Ustawodawczy
oraz
wicepremier
i minister rolnictwa w
Tymczasowym Rządzie Jedności Narodowej
.
Biografia
W latach 1918–1920 uczestnik
powstania wielkopolskiego
i
wojny polsko-bolszewickiej
. W 1923–1924 był słuchaczem
Uniwersytetu Ludowego
w Dalkach[4]. W latach 1920–1931 w
PSL "Piast"
, w latach 1930–1935 poseł na
Sejm RP
. Uczestnik
wojny obronnej
we wrześniu 1939, następnie na emigracji we
Francji
i
Wielkiej Brytanii
. Od 1939 wiceprzewodniczący
I Rady Narodowej Rzeczypospolitej Polskiej
.
Wicepremier (1940–1943), a od lipca 1943 (po śmierci gen.
Władysława Sikorskiego
) do listopada 1944 premier rządu RP na uchodźstwie. Bezskutecznie usiłował uzyskać porozumienie z
ZSRR
dotyczące polskiej granicy wschodniej i z
PKWNem
odnośnie politycznej przyszłości kraju (nie zdając sobie sprawy, że decyzje ws. granicy wschodniej i tzw. rekompensaty terytorialnej zapadły za plecami Polaków już na spotkaniu tzw.
wielkiej trójki
podczas
konferencji teherańskiej
w 1943). O porozumieniu teherańskim dowiedział się podczas konferencji w Moskwie w październiku 1944 z ust
Mołotowa
w obecności nie tylko
Stalina
, ale także, również wtedy przebywającego w Moskwie, brytyjskiego premiera
Winstona Churchilla
. Załamany tym złożył dymisję 24 listopada. Po nim premierem rządu został
Tomasz Arciszewski
.
W czerwcu 1945 uczestnik konferencji moskiewskiej w sprawie utworzenia Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej, powrócił do Polski. Po
konferencji jałtańskiej
przystąpił do TRJN jako wicepremier i minister rolnictwa, stając się wkrótce ośrodkiem opozycji wobec
komunistów
i lewego skrzydła
socjalistów
. W latach 1945–1947 przywódca
PSL
w kraju i poseł do
KRN
. W
sfałszowanych wyborach parlamentarnych w 1947
Mikołajczyk poniósł porażkę i zagrożony aresztowaniem musiał uciekać do
Stanów Zjednoczonych
. Uciekł przy pomocy ambasadora brytyjskiego w ciężarówce przewożącej do portu w Gdyni bagaże konsula brytyjskiego. Rozważano także plan wydostania Mikołajczyka przez granicę z
Czechosłowacją
lub w jednej z ciężarówek amerykańskich, które przybyły do Warszawy po ciała żołnierzy amerykańskich, którzy zginęli w czasie wojny na terenie Polski. Do śmierci pozostał aktywnym politykiem na wygnaniu. Został pozbawiony obywatelstwa polskiego przez Sejm
PRL
.
Istnieją też spekulacje, jakoby
UB
, nie chcąc "likwidować" Mikołajczyka, celowo stworzyła wokół niego taką atmosferę, która spowodowała u niego przekonanie o zagrożeniu życia i konieczności ucieczki. UB w ten sposób "w białych rękawiczkach" pozbył się niewygodnego polityka i mógł go przedstawiać jako zdrajcę i tchórza.
Zmarł na emigracji w Waszyngtonie. Został pochowany dopiero w wolnej Polsce, na
Cmentarzu Zasłużonych Wielkopolan
w
Poznaniu
. Przed
Wielkopolskim Urzędem Wojewódzkim w Poznaniu
znajduje się również pomnik Stanisława Mikołajczyka.
W 2000 uhonorowany został pośmiertnie Krzyżem Wielkim
Orderu Odrodzenia Polski
(Polonia Restituta).
Film z 2008 roku O prawo głosu (reżyseria Janusz Petelski) opowiada historię Stanisława Mikołajczyka (w jego roli
Adam Ferency
)
[1]
.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ do 6 lutego 1947
- ↑ Edward Bertold zajmował wyłącznie stanowisko ministra rolnictwa i reform rolnych
- ↑ Jan Dąb-Kocioł objął wyłącznie stanowisko ministra rolnictwa i reform rolnych
- ↑ Informacja dra Janusza Gmitruka, dyrektora Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego w Warszawie (list do H. Musielaka z 29 stycznia 2001). Uniwersytet Ludowy w Dalkach koło Gniezna założył ks.
Antoni Ludwiczak
w 1921
Literatura
- Stanislaw Mikolajczyk: The Rape of Poland: The Pattern of Soviet Aggression. Sampson Low, Martson & Co., LTD., London 1948.
[2]
- Stanislaw Mikolajczyk: Le viol de la Pologne. Un modèle d'agression soviétique. Mémoires. Paris, Éditions Plon, 1949.
- Stanisław Mikołajczyk: Gwałt na Polsce, Warszawa 1983. Wyd. "CDN" (
drugi obieg
).
- Roman Buczek: Stanisław Mikołajczyk. Century Publ. Co., Toronto 1996.
- Janusz Gmitruk: Stanisław Mikołajczyk: trudny powrót. Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego, Warszawa 2002, .
-
Andrzej Paczkowski
: Stanisław Mikołajczyk, czyli klęska realisty. Agencja Omnipress, Warszawa 1991, .