Czerwoni Khmerzy (
fr.
Khmer Rouge) – organizacja
komunistyczna
, pozostająca pod wpływami
maoizmu
, jednak w odróżnieniu do ideologii
Mao Zedonga
ideologia Czerwonych Khmerów i
Pol Pota
łączyła w sobie elementy komunistyczne z
szowinizmem
i
rasizmem
, co doprowadziło do konfliktu z innymi państwami komunistycznymi[1]. Czerwoni Khmerzy rządzili
Kambodżą
w latach
1975
-
1979
. Oficjalną nazwą organizacji była Komunistyczna Partia Kambodży, a potem Partia Demokratycznej Kampuczy. Czerwoni Khmerzy odpowiadają za śmierć ok. 25% obywateli kraju.
Dojście do władzy
Komunistyczna Partia Kambodży została założona we wczesnych latach 50. XX wieku pod nazwą Ludowo-Rewolucyjna Partia Kampuczy, ale w pierwszych latach była podporządkowana
Komunistycznej Partii Wietnamu
. Usamodzielnienie, zmiana nazwy partii na KPK oraz objęcie kierownictwa przez
Pol Pota
nastąpiło w 1960 roku.
Od
802
do
1970
roku Kambodża była monarchią dziedziczną.
18 marca
1970
roku książę
Norodom Sihanouk
został obalony w wyniku puczu, który wyniósł do władzy wspieranego przez
CIA
generała
Lon Nola
. Nowy przywódca zrezygnował z prowadzonej przez Sihanouka polityki tolerowania oddziałów północno-wietnamskich oraz Czerwonych Khmerów na terytorium Kambodży i wsparł
USA
w wojnie z komunistycznym Wietnamem Północnym, jednocześnie prowadząc kampanię wymierzoną w 450 tys. mniejszość wietnamską w Kambodży - ok. 300 000 Wietnamczyków zmuszono do wyjazdu, urządzano pogromy ludności wietnamskiej i podpalono ambasadę Wietnamu Północnego. Lon Nol wezwał przebywające w Kambodży oddziały północno-wietnamskie do opuszczenia kraju, nie uzyskując jednak żadnej reakcji - lotnictwo amerykańskie rozpoczęło bombardowania
Kambodży
, gdzie ukrywały się oddziały północno-wietnamskie.
1 maja 1970 roku do Kambodży wkroczyły wojska USA i Południowego Wietnamu. Straty ludzkie i materialne w Kambodży w wyniku tej interwencji spotęgowały wrogość do Lon Nola i przyczyniły się w znacznej mierze do późniejszego przejęcia władzy przez Czerwonych Khmerów, od 1970 roku wspieranych przez komunistów z Wietnamu Północnego, dostarczających im broni, doradców wojskowych i prowadzących szkolenia Czerwonych Khmerów na terytorium Wietnamu. W maju 1970 roku w
ChRL
powstał Królewski Rząd Jedności Narodowej, na czele którego stanął Norodom Sihanouk, który nie posiadał jednak kontroli nad krajowym ruchem oporu - komuniści, stanowiący niegdyś jego największych wrogów w Kambodży, zgodnie z sugestiami
Pekinu
i
Hanoi
nie dowierzali mu, mimo iż po utworzeniu rządu oficjalnie ich popierał. Rząd ten wezwał naród do walki przeciw najeźdźcom i reżimowi Lon Nola, zwanemu formalnie Republiką Khmerską.
Liczebność partyzantki Czerwonych Khmerów wzrosła z 3 tysięcy żołnierzy w 1969 roku do 60 tysięcy w 1975 roku - w czasie wojny zdominowali oni sprzymierzonych z nimi od maja 1970 roku monarchistów. Armia Czerwonych Khmerów, wspierana politycznie przez Wietnam Północny, ChRL i premiera Norodoma Sihanouka przebywającego na wygnaniu w Pekinie, przystąpiła do działań militarnych, do końca 1973 roku przejmując kontrolę nad 85% terytorium kraju.
Ideologia Czerwonych Khmerów była kombinacją ekstremalnych form
maoizmu
i antykolonialnych idei europejskiej lewicy, które przywódcy organizacji poznali w trakcie studiów na francuskich uniwersytetach w latach 50. Do tego dołączyły się trwająca długo niechęć do podporządkowania partii wietnamskim komunistom i ksenofobia. W efekcie, po przejęciu władzy, narzucono siłą społeczeństwu kambodżańskiemu komunizm w specyficznej azjatyckiej wersji.
17 kwietnia
1975
roku armia Czerwonych Khmerów zajęła
Phnom Penh
i obaliła reżim Lon Nola, zmieniając natychmiast nazwę kraju na Demokratyczna Kampucza. W skład tzw. Stałego Komitetu Centralnego Czerwonych Khmerów wchodzili wtedy
Pol Pot
(faktyczny przywódca ruchu),
Nuon Chea
, Ta Mok,
Khieu Samphan
, Ke Pauk, Ieng Sary, Son Sen, Yun Yat i Ieng Thirith. Kierownictwo to pozostawało niemal niezmienione od lat 60., aż do połowy lat 80., gdy Czerwoni Khmerzy prowadzili wojnę partyzancką po odsunięciu ich od władzy przez wojska wietnamskie.
Czerwoni Khmerzy u władzy
Zaraz po przejęciu władzy Czerwoni Khmerzy przystąpili do realizacji swoich koncepcji. Zamknięto szkoły, szpitale i fabryki, zlikwidowano banki i pieniądz, zdelegalizowano religię, zlikwidowano własność prywatną, zaś ludność miast wyrzucono siłą na tereny wiejskie do tzw. kolektywnych gospodarstw rolnych, które były de facto obozami pracy przymusowej. Uzasadniono to fałszywymi twierdzeniami, że wskutek amerykańskich bombardowań kraj był na granicy masowego głodu, co wymagało przeniesienia ludności na wieś, gdzie mogła produkować żywność.
Polityka ta, znana jako "Rok Zerowy", doprowadziła do śmierci ogromnej liczby osób, zarówno wskutek zagłodzenia, jak i przepracowania i egzekucji. Czerwoni Khmerzy systematycznie mordowali wszystkie osoby, które miały jakiekolwiek powiązanie z poprzednim reżimem, a także fachowców i intelektualistów – zabijano nawet za sam fakt posiadania okularów lub zbyt delikatnych dłoni. Ofiarą padła również mniejszość wietnamska w tym kraju. Większość źródeł podtrzymuje, że liczba ofiar Czerwonych Khmerów jest w proporcji do liczby ludności wyższa niż w jakimkolwiek kraju na świecie we współczesnej historii. Najniższe szacunki mówią o 10% strat, ale częściej przyjmuje się, że liczba zamordowanych i zmarłych z głodu i chorób osób sięgnęła 20-25% całej populacji. Politykę Czerwonych Khmerów określa się powszechnie mianem
ludobójstwa
.
Dokładna liczba ofiar jest ciągle przedmiotem sporów. Osadzona przez Wietnamczyków władza mówiła o 3,3 mln zabitych, ale jest to mało prawdopodobny szacunek. CIA szacuje liczbę zabitych w egzekucjach na 50-100 tys., ale jest to niewielka część wszystkich ofiar. Amerykański Departament Stanu,
Amnesty International
i Yale Cambodian Genocide Project mówią odpowiednio o 1,2, 1,4 i 1,7 mln ofiar. R. J. Rummel podaje liczbę 2 mln. Średnią z przeprowadzonych szacunków jest liczba 1,5 mln zmarłych spośród 7 mln obywateli tego kraju przed 1975 rokiem.
Przykłady działalności Czerwonych Khmerów, w tym i metod tortur, można dzisiaj zobaczyć w Muzeum Ludobójstwa
Tuol Sleng
znajdującym się w Phnom Penh. Muzeum znajduje się na terenie byłego liceum, zamienionego w więzienie S-21 zarządzane przez Khanga Khek Ieu znanego także jako "Towarzysz Duch". Przez to więzienie przeszło około 17 000 ludzi zanim zostali zamordowani na "
polach śmierci
" i pogrzebani w masowych grobach.
Upadek
W grudniu
1978
roku, po kilku latach granicznych starć i wskutek masowego napływu uchodźców do
Wietnamu
, dywizje wietnamskie wsparły rozpoczęte w kwietniu 1978 antypolpotowskie powstanie którym kierował dowódca 4 Dywizji Piechoty
Heng Samrin
i
7 stycznia
1979
roku współdziałając z oddziałami powstańczymi zajęły
Phnom Penh
, obalając komunistyczny reżim. Pomimo zakorzenionej niechęci do Wietnamczyków, oddziałom pomagali masowo uciekający aktywiści, którzy stanowili potem rdzeń nowego, prowietnamskiego rządu. Na czele nowych władz państwa stanął Heng Samrin. Czerwoni komuniści wycofali się do dżungli w zachodniej części kraju, gdzie kontrolowali obszary przy granicy z Tajlandią i przez szereg lat w sojuszu z monarchistami prowadzili walkę partyzancką. Nieoficjalnie byli wspierani przez niektórych oficerów armii tajlandzkiej, którzy dorabiali się na przemycie diamentów, a także (w imię walki z Wietnamem) przez Chiny i rząd Tajlandii oraz
CIA
. W
1985
roku Khieu Samphan oficjalnie zastąpił Pol Pota na stanowisku przywódcy Czerwonych Khmerów. W 1989 roku z Kambodży wycofała się armia wietnamska, u władzy pozostał jednak rząd, którym kierował premier Hun Sen.
Wszystkie siły polityczne Kambodży podpisały w
1991
roku układ, wzywający do rozbrojenia i wolnych wyborów, ale w
1992
roku Czerwoni Khmerzy podjęli działania zbrojne, odrzucając wyniki wyborów. W
1996
roku nastąpiła jednak masowa dezercja żołnierzy, zaś walki frakcyjne doprowadziły do uwięzienia Pol Pota przez samych Czerwonych Khmerów. Pol Pot zmarł w kwietniu
1998
roku, a w grudniu Khieu Samphan poddał się.
29 grudnia
1998
roku pozostali przywódcy organizacji wyrazili żal z powodu zbrodni w latach 70. W następnym roku większość członków poddała się, a z chwilą schwytania ostatniego przywódcy, Ta Mok, organizacja przestała formalnie istnieć. Wielu liderów organizacji oraz członków ich ochrony osobistej, rodzin i najwierniejszych popleczników mieszka w
Pailin
, gdzie sprawują władze na mocy nieformalnej umowy z rządem. Oficjalną organizacją b. Czerwonych Khmerów jest Grupa Studiów nad Teorią Pol Pota mająca swoje komórki zagraniczne m.in. w Nepalu, Indiach, USA, Holandii.
Procesy sądowe
Procesy przywódców Czerwonych Khmerów utknęły jednak w martwym punkcie i wyraża się przekonanie, że nie uda się ich postawić przed sądem, m.in. dlatego, że wielu ludzi u władzy, jak np. premier
Hun Sen
, było kiedyś aktywistami tej organizacji lub okresowo współdziałało z nią (jak król
Norodom Sihanouk
) i mogli być zamieszani w zbrodnie lub obawiać się ujawnienia kompromitujących faktów. To samo dotyczy
ChRL
,
SRW
,
Tajlandii
a nawet
USA
i
CIA
. Młodzi mieszkańcy Kambodży mają coraz mniejszą świadomość okrucieństw, jakich dopuszczono się ćwierć wieku wcześniej.
W
2009
pod naciskiem
ONZ
ruszył proces karny Kaing Guek Eav (Kang Kek Ieu). Na przyszły rok zapowiedziano procesy kolejnych czterech członków rządu Pol Pota[2][3].
Do
16 marca
2009
30 sędziów, w tym 13 spoza Kambodży, będzie przesłuchiwało 133 świadków [4]. Kaing Guek Eav po wysłuchaniu długiego aktu oskarżenia przyznał się do winy. Twierdził jednak, iż wykonywał wówczas rozkazy swoich przełożonych[5].
18 grudnia
2009
Khieu Samphan
, prezydent Kambodży za rządów Czerwonych Khmerów został skazany za ludobójstwo przez trybunał w Phnom Penh, a wysokość wyroku ma być ogłoszona na początku 2010 roku[6].
Zobacz też
Przypisy