Kokon (z
fr.
cocon - powłoka) - zewnętrzna osłona jaj zwierząt z różnych
jednostek systematycznych
(robaków, pierścienic, mięczaków i stawonogów) zbudowana z różnych wydzielin ciała. Kokon jest wytwarzany przez zapłodnioną samicę, w formie jednolitej, skórzastej powłoki, izolującej jajo od otoczenia, chroniącej przed niesprzyjającymi warunkami środowiska, drapieżnikami i rozwojem grzybów. Zawiera substancje odżywcze dla wylęgającego się zwierzęcia. W szerszym znaczeniu termin kokon używany jest również dla
oprzędu
i
kokonu rzekomego
.
Kokon
|
Pholcus phalangioides z kokonem jajowym |
Pholcus phalangioides z kokonem jajowym
|
Oprzęd jedwabnika morwowego jest często nazywany kokonem |
Oprzęd jedwabnika morwowego jest często nazywany kokonem
Typowe jednolite kokony występują u
pierścienic
, zwłaszcza u
siodełkowców
. Produkowane są przez
gruczoły
znajdujące się w pobliżu ujścia żeńskiego układu rozrodczego. Kokon siodełkowców budowany jest przez gruczoły
klitellum
.
Karaczany
i
modliszki
składają jaja w pakietach jajowych (torebkach[1]) osłoniętych
ooteką
. Po wylęgnięciu, materia kokonu jest często pierwszym pokarmem larw.
Kokony jajowe z włókien są typowe dla
pająków
. Samica pająka przy pomocy
kądziołków przędnych
buduje ze splątanych nici osłonkę i składa do jej wnętrza jaja. Po tej czynności całość oplątuje dodatkowymi nićmi i przymocowuje nowymi nićmi w miejscu osłoniętym od deszczu (np. pod liściem) lub zabiera ze sobą na grzbiecie i pilnuje. W tym pierwszym przypadku można mówić o umieszczeniu kokonu w
oprzędzie
.
Przed przemianą w poczwarkę, larwy koszówkowatych i chruścików budują dodatkowy kokon właściwy. Te kokony powstają wewnątrz dotychczasowych domków, natomiast tzw. chruściki bezdomkowe budują wtedy kokony pierwszy raz. Wiele larw chrząszczy przed przejściem w stadium poczwarki przygotowuje sobie tzw.
kolebkę
, np.
Dyląż garbarz
buduje ją ze zlepionych śliną i odchodami drobnych fragmentów drzewnych oraz ziemi.
Kokony pełnią rolę maskującą i ochronną (pasożyt ma trudności z rozpoznaniem gatunku i ustaleniem odpowiedniego miejsca trafienia
pokładełkiem
).
Kokon, zwłaszcza w ziemi, stanowi przestrzeń izolującą od wilgoci, a tym samym zapobiega zagrzybieniu jaja.
Przypisy
- ↑ Czesław Jura: Bezkręgowce : podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i filogenezy. Warszawa:
Wydawnictwo Naukowe PWN
, 2007. .
Zobacz też
opląt
,
bobówka
,
wylinka