Wysłuchanie fragmentu poloneza M. K. Ogińskiego -Pożegnanie Ojczyzny.
Narrator
Spotykamy się dziś, aby uczcić rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 Maja. Dla wszystkich Polaków majowe święto jest dniem szczególnym. Dzień 3 maja ustanowiono świętem narodowym w dowód pamięci o przodkach , którzy pragnęli ocalić kraj przed upadkiem. 3 maja 1791 roku posłowie zebrani na sejmie w Warszawie uchwalili Konstytucje.
Uczeń 1
Aż nadszedł 3 maj 1791 roku ! Zielenią pokryły się brzegi Wisły. Wiosenne podmuchy szły od rzeki. I w sercach ludzkich było radośnie.
Była wiosna , wiosna wkoło, nadszedł cudny maj , pełne pieśni każde sioło , świat się zmienił w raj ! ... Hej , pamiętny ów dzień chwały cudny : „ Trzeci Maj ! „ „ Naród z królem - król z Narodem równy każdy stan , Wolni wszyscy - wszyscy społem , kmieć , mieszczanin ,pan ...” Tak głosiły sławne prawa , chlubny ojców czyn . Nimi Polska zmartwychwstała z upadku i win ! ... W górę serca ! - Wstały świty , w Polsce cudny maj ! Blask ozłocił już gór szczyty , wolny polski kraj ! Rozbudziła się w Narodzie wiara w siłę , moc. Tylko trzeba trwać nam w zgodzie od świtu - po noc ! Niechaj z wieży biją dzwony jak jest wielki kraj . Niech na wszystkie głoszą strony : „ Wiwat Trzeci Maj ‘ (wszyscy występujący powtarzają) Wiwat Trzeci Maj !
Narrator
Nad poprawą Rzeczpospolitej od dawna myśleli jej światli obywatele . Coraz więcej szlachty uważała , że trzeba zacząć inaczej rządzić państwem . Elekcje , liberum veto , konfederacje , złota wolność szlachecka , pusty skarb , brak wojska doprowadziły w 1772 roku do pierwszego rozbioru Polski . Dla znacznej części społeczeństwa był on wstrząsem i przestrogą przed kontynuowaniem dotychczasowej polityki . Dla Polaków , Konstytucja 3 Maja stawała się więc źródłem nadziei , otuchy i pokrzepienia . Była próbą ratowania Rzeczpospolitej .
Uczeń 2
Święta Miłości kochanej Ojczyzny Czują cię tylko umysły poczciwe ! Dla Ciebie zjadłe smakują trucizny Dla Ciebie więżą pęta niezelżywe . Kształcisz kalectwo przez chwalebne blizny , Gnieździsz w umyśle rozkoszy prawdziwe , Byle Cię można wspomóc , byle wspierać , Nie żal żyć w nędzy , nie żal i umierać .
Narrator
„ Ustawa rządowa” przygotowywana była w tajemnicy , tak by nikt nie zdołał zapobiec jej uchwaleniu . Nastrój był niezwykły . Na Placu Zamkowym gromadziły się tłumy , wojsko stało pod bronią . O godzinie 11 Marszałek Stanisław Małachowski otworzył posiedzenie Sejmu , który miał zatwierdzić nowe prawa dla Polski . O godzinie 6 wieczorem , król Stanisław August Poniatowski w warszawskiej katedrze uroczyście zaprzysiągł tekst nowej Konstytucji . Na wieść o tym na ulicach Warszawy odbyła się wielka patriotyczna manifestacja , a lud całej stolicy wiwatował na cześć jej twórców : króla Stanisława Augusta Poniatowskiego , Ignacego Potockiego , Hugo Kołłątaja , Stanisława Małachowskiego i Stanisława Staszica.
Uczeń 3
O , dniu radosny , który mażesz winy . Polska przebacza - znów tuli swe syny ! Błyska już światło przed nami w oddali i jasny płomień nadziei się pali . Już rozkwitła nasza ziemia wiosną , a echo niesie hen , w dal wieść radosną , że sen się spełnia , dawno nie śniony : do pracy staje Naród oburzony . ( ... ) Dniu Trzeci Maja - o , dniu radosny , Ty zwiastowałeś dzień cudnej wiosny ! Ty zwiastowałeś dzień pojednania ! dniu wspólnego wszystkich działania !
Narrator
3 maja 1791 roku .Co się tego dnia zmieniło ? Można powiedzieć - zmieniła się Rzeczpospolita .Wzbogaciła się o nowe organy władzy i nowe prawa . Co więcej - wzbogaciła się o „ nowych obywateli „ „ narodem „ nazwano bowiem w Konstytucji nie tylko szlachtę ale również mieszczan i chłopów . Państwo miało być rządzone sprawniej i nowocześniej .
Uczeń 4 Państwo stawało się monarchią konstytucyjną . Zniesiono wolną elekcję a tron w Polsce stał się dziedziczny. Utworzono rząd nazwany Strażą Praw który miał być organem władzy wykonawczej . Władzę ustawodawczą miał pełnić sejm - parlament. Zniesiono liberum veto i prawo konfederacji. Zlikwidowano odrębność Korony i Litwy . Znaczne uprawnienia nadano mieszczanom włączając do Konstytucji prawo o miastach. Chłopi znaleźli się pod opieką prawa i rządu. Postanowiono o wzmocnieniu i zwiększeniu liczby wojska. Zreformowano sądownictwo.
Narrator
W ten sposób po dziesięcioleciach chaosu i anarchii w sferę władzy wkraczał porządek
.Czas ci , Polsko , zgoić Twoje ciężkie blizny ! Wszyscy dzisiaj równi sobie W obliczu Ojczyzny ! Zgoda ! zgoda !
Uczeń 5
Niechaj żyją wszystkie stany ! Byle razem , ramię w ramię. A wszystko zło się przełamie. Zapamiętajże narodzie : W waśni zguba , siła w zgodzie !
Narrator
Konstytucja 3 Maja obowiązywała 14 miesięcy , bowiem radość z postanowień Sejmu Czteroletniego nie była w Polsce powszechna . Pozostania przy dawnym ustroju i prawach życzył sobie obóz hetmański . Jego przywódcom , Konstytucja niszczyła dawny świat. Przygotowaną w Rosji konfederację spiskowcy ogłosili w miejscowości Targowica . 18 maja 1792 roku przygotowane oddziały stutysięcznej armii rosyjskiej wkroczyły na terytorium Rzeczpospolitej. Rozpoczęła się trwająca niespełna trzy miesiące wojna w obronie konstytucji. Będące dopiero w budowie wojsko polskie wykazało wielką waleczność i dzielność, lecz stopniowo ulegało silniejszemu i lepiej uzbrojonemu przeciwnikowi. 23 stycznia 1793 roku Rosja i Prusy podpisały traktat II rozbioru państwa polskiego.
Uczeń 6
Zdrajco własnej ojczyzny ! Niegodzien tej ziemi . Którą tak świętokradzko depczesz z poczciwemi . Ty , krwie czystej Polski niesyty rarogu ! Przysięgam mej ojczyźnie i mych ojców Bogu , Że twą głowę mieć muszę , a to nie za złoto , Ale męstwem , odwagą i Polaków cnotą .
Narrator
O swoją wolność i prawa musieli Polacy walczyć jeszcze przez wiele lat . Konstytucja 3 Maja stała się wówczas symbolem wewnętrznych sił narodu , zdolnego do politycznego odrodzenia się . Była dziełem polskiej myśli politycznej i rozumnej polityki dowodem i świadectwem , że Polacy potrafią znaleźli sami siły dla przezwyciężenia rozkładu państwa i zdobyli się na wytyczenie drogi która spotkała się z uznaniem całej postępowej Europy.
Uczeń 7
Dniu trzeci Maja , dniu nam święty hołd ci należy nieść, choć dziś narodu cel wytknięty , pamięci twojej cześć ! W sercach ci trzeba wznieść ołtarze za jasny wspomnień kwiat który rokrocznie niesiesz , w darze z minionych dawno lat ... Święto przeszłości - świętem dla nas, bo nas nie spodli wróg. Czcić je będziemy po wieczny czas, tak nam dopomóż Bóg ! ( recytacja odbywa się przy podkładzie melodii „ Rota „ )
Bibliografia W . Bobiński ,Wędrówka przez czas , Kraków 1996 G . Librecht , J . Machnicki , Rzeczpospolita szlachecka , Kielce 1998 I . Wojtowicz - Dzień , Konstytucja 3 Maja , Wychowawca , Nr 5 / 2001 E . Gałczyńska , Z . Garczyk , Uczcijmy wierszem i piosenką , Płock 1994
Opracowała Dorota Wojdak - Kaszuba |