Otrzewna (
łac.
peritoneum) - cienka, gładka
błona surowicza
, która wyściela ściany
jamy brzusznej
i
miednicy
oraz pokrywa całkowicie lub częściowo położone w tych jamach
narządy
.
Otrzewna stanowi jak gdyby worek, który u mężczyzn jest całkowicie zamknięty, a u kobiety łączy się ze środowiskiem zewnętrznym za pośrednictwem brzusznego ujścia
jajowodu
. Część otrzewnej wyściełającą od wewnątrz ściany jamy brzusznej i miednicy nazywamy otrzewną ścienną (peritoneum parietale), zaś część pokrywającą narządy - otrzewną trzewną (peritoneum viscerale). Otrzewna ścienna wyściela warstwą ciągłą ścianę przednią, ściany boczne i
przeponę
. Na tylnej ścianie jamy brzusznej i na ścianach miednicy otrzewna ścienna przechodzi ze ściany na narządy i staje się otrzewną trzewną. Miejsce, w którym otrzewna ścienna przechodzi w otrzewną trzewną, nazywamy
krezką
.
Otrzewna, schodząc ze ściany jamy brzusznej na narządy, tworzy fałdy składające się z dwóch blaszek błony surowiczej, zwane krezkami (mesenterium) lub więzadłami (ligamentum) (więzadło jest częścią krezki[]). Blaszki, z których składa się krezka lub
więzadło
rozchodzą się przy brzegu narządu, do którego dochodzą i który otaczają, tworząc jego błonę surowiczą. Na krezce zawieszone jest jelito cienkie (z wyjątkiem dwunastnicy), okrężnica poprzeczna i okrężnica esowata, wyrostek robaczkowy, jajniki, jajowód, macica.
Na widocznym schemacie otrzewna zaznaczona jest na niebiesko.
Zachyłki otrzewnowe
Podczas obrotów
cewy pokarmowej
podczas rozwoju płodowego powstają liczne zachyłki otrzewnowe. wyróżniamy:
- zachyłek dwunastniczy górny (recessus duodenalis superior), zlokalizowany po lewej stronie górnej części 12-stnicy wstępującej, jest on ograniczony przez fałd 12-stniczy górny, jest skierowany ku dołowi, może zawierać żyłę krezkową dolną.
- zachyłek dwunastniczy dolny (recessus duodenalis inferior), zlokalizowany po lewej stronie dolnej części 12-stnicy wstępującej, jest on ograniczony przez fałd 12-stniczy dolny, jest skierowany ku górze.
- zachyłek krętniczo-kątniczy górny (recessus ileocecalis superior)
- zachyłek krętniczo-kątniczy dolny (recessus ileocecalis inferior)
- zachyłki zakrętnicze (recessus retrocecales)
- zachyłki przyokrężnicze (recessus paracolici)
- zachyłek międzyesowaty (recessus intersigmoideus)
Położenie narządów
W zależności od tego, w jakim stopniu narządy wewnętrzne są pokryte przez otrzewną, mówimy o różnym położeniu albo stosunku do otrzewnej. Jedne narządy są pokryte otrzewną ze wszystkich stron, inne tylko częściowo, a do niektórych otrzewna przylega tylko z jednej strony.
O pierwszych mówimy że są położone wewnątrzotrzewnowo. Należą tu:
żołądek
,
jelito cienkie
, część górna
dwunastnicy
,
wątroba
,
jelito ślepe
,
wyrostek robaczkowy
,
okrężnica poprzeczna
,
esica
, górna część
odbytnicy
i
macica
.
Do drugiej grupy należą narządy pierwotnie położone wewnątrzotrzewnowo; w trakcie rozwoju osobniczego znalazły się wtórnie w położeniu częściowo pozaotrzewnowym, które nazywamy położeniem śródotrzewnowym; należą tu:
pęcherz moczowy
, środkowa część odbytnicy,
okrężnica
wstępująca i zstępująca.
Wreszcie położenie pozaotrzewnowe mają
nerki
,
nadnercza
,
trzustka
i część zstępująca wraz z częścią dolną dwunastnicy.
Bibliografia
Aleksander Michajlik, Witold Ramotowski: Anatomia i fizjologia człowieka. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2007. .
Zobacz też