Oddychanie
OddychanieOddychanie (
łac.
respiratio – oddychanie[1]) – procesy życiowe związane z uzyskiwaniem przez
organizmy
energii użytecznej biologicznie: -
Oddychanie zewnętrzne
, respiracja, oddychanie – zespół procesów
fizjologicznych
, podczas których ze środowiskiem wymieniane są gazy oddechowe.
-
Oddychanie komórkowe
, oddychanie wewnętrzne, utlenianie biologiczne, oddychanie – proces
metaboliczny
polegający na uzyskiwaniu energii użytecznej biologicznie podczas
utleniania
substratów
Procesy te często są sprzężone, jednak nie zawsze muszą być powiązane bezpośrednio, co może prowadzić do niejednoznaczności. Ponadto definicje podawane przez specjalistów z różnych dziedzin kładą nacisk zwykle na jeden z tych aspektów, czasem bagatelizując drugi. Oddychanie zewnętrzne jest konieczne dla organizmów, u których w oddychaniu komórkowym biorą udział gazy (jako
substraty
lub
produkty
). Jest ono podkreślane w definicjach spotykanych w
zoologii
lub
medycynie
. Oddychanie jest wówczas definiowane jako proces wymiany gazów pomiędzy organizmem a jego środowiskiem, zapewniający dopływ tlenu do tkanek i stałe usuwanie dwutlenku węgla, a celem ostatecznym jest zdobycie podczas procesu utleniania substancji organicznych energii potrzebnej do życia[2]. Istnieją jednak organizmy, u których występuje wyłącznie oddychanie komórkowe, zupełnie niezwiązane z wymianą gazów (np.
organizmy beztlenowe
). W związku z tym oddychanie często definiowane jest jako ogół procesów prowadzących do uzyskania energii niezbędnej do pozostałych procesów życiowych w drodze utleniania związków organicznych, przy czym u organizmów oddychających tlenowo oddychanie obejmuje też procesy wymiany gazowej[3]. W
materiałoznawstwie
oddychaniem określa się zdolność materiałów do wybiórczego przepuszczania gazów (w tym pary wodnej)[4][5]. Respiracja, oddychanie zewnętrzne
Oddychanie zewnętrzne – nazywane po prostu oddychaniem[6] – jedna z podstawowych czynności organizmu, złożony
proces biologiczny
zachodzący bezustannie w organizmie, polegający na dostarczaniu do
komórek
organizmu
gazów
niezbędnych do uwolnienia energii użytecznej biologicznie[7][8]. Oddychanie zewnętrzne zachodzi przez powłoki komórki i ciała. Jest procesem związanym z
wymianą gazową
, jednak nie są to pojęcia tożsame. W przypadku, gdy oddychanie powłokami ciała jest niewystarczające, np. ciało organizmu pokryte jest trudno przepuszczalną warstwą (
naskórek
,
oskórek
), zachodzi ono głównie w wybranych miejscach dzięki wentylującym ruchom oddechowym. Umożliwia to kontrolę nad wymienianiem i transportem gazów, nie tylko związanych z oddychaniem. Oddychanie wewnętrzne
Oddychanie komórkowe – nazywane oddychaniem[9] – wielostopniowy proces utleniania związany z wytwarzaniem energii użytecznej metabolicznie. Ze względu na środowisko życia organizmu rozróżniamy
oddychanie tlenowe
(przy udziale tlenu pobieranego z powietrza lub z wody) i
oddychanie beztlenowe
[7], które odbywa się w środowisku beztlenowym. U organizmów fotosyntetyzujących wymiana gazowa związana jest nie tylko z wymianą gazów oddechowych, ale również z pobieraniem dwutlenku węgla będącego substratem
fotosyntezy
i wydaleniem tlenu będącego jej produktem ubocznym. Podobnie jest u organizmów pochłaniających lub wydalających gazy podczas
chemosyntezy
(np.
bakterii metanowych
) oraz innych procesów metabolicznych. Dlatego w przypadku roślin, grzybów, protistów i prokariontów stosowanie pojęcia oddychanie w znaczeniu innym niż oddychanie komórkowe jest rzadkie i może mieć charakter potoczny. Przypisy- ↑ Władysław Kopaliński:
Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych
. [dostęp 11 listopada 2008].
- ↑ Stanisława Stokłosowa: Oddychanie, respiracja. W: Leksykon biologiczny. Czesław Jura, Halina Krzanowska (red.). Warszawa: Wiedza Powszechna, 1992. .
- ↑
Słownik terminów biologicznych (on line)
. Wydawnictwo Naukowe PWN SA, 2008. [dostęp 13 listopada 2008].
- ↑
Oddychające materiały elewacyjne
.
- ↑
Oddychające sandały dla olimpijczyków
.
- ↑ Knut Schmidt-Nielsen: Fizjologia zwierząt : adaptacja do środowiska. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008. .
- ↑ 7,0 7,1 Mały słownik biologiczny. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1972.
- ↑ Encyklopedia popularna PWN. Warszawa: Wydaw. Naukowe PWN, 1994. .
- ↑ Jan Kopcewicz, Stanisław Lewak, Halina Gabryś: Fizjologia roślin. Warszawa: Wydaw. Naukowe PWN, 2002, s. 387. .
Zobacz też
Inne hasła zawierające informacje o "Oddychanie":
Oddychanie komórkowe
...
Zawał mięśnia sercowego
...
Strefa eufotyczna
...
Nos
...
Objętość oddechowa
...
Rdzeń przedłużony
...
Płazińce
oddechowego. U pasożytów wewnętrznych jak np.
tasiemiec
podstawowym procesem dostarczającym
energii
jest
Oddychanie beztlenowe
. Jednak niektóre płazińce oddychają tlenowo -
wirki
i
skrzelowce
. Układ ...
Dobro (etyka)
z
wolną wolą
. Działania bezwolne (wykonywane automatycznie), takie jak wzrost roślin lub Oddychanie nie mogą być oceniane w kategoriach dobra i zła, gdyż nie ...
Otwornice
aperturę (ujście)do miękkiej części ciała zaliczamy reticulopodia (wyrostki cytoplazmatyczne = nibynóżki) odpowiadające za:Retikulopodia
lokomocje
Oddychanie
gromadzenie pożywieniaudział w budowaniu skorupki Typy skorupekorganiczne – kompleks
protein
i
mukopolisacharydów
...
Marazm
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Oddychanie":
23 Pierwsza pomoc (plansza 3)
prawidłowy układamy poszkodowanego w pozycji bezpiecznej. Jest to pozycja, która umożliwia swobodne Oddychanie i zabezpiecza przed dalszymi urazami. Należy ułożyć ofiarę wypadku na boku ...
Układ mięśniowy (plansza 16)
...
Układ oddechowy (plansza 11)
e height=380 width=770 >
Wymiana gazowa
Wymiana gazowa zewnętrzna (Oddychanie płucne) – zachodzi w pęcherzykach płucnych. Tlen z pęcherzyka przechodzi do ...
|