Marek Skwarnicki |
Marek Skwarnicki Goszyce, 22 czerwca 2008 |
Imiona i nazwisko | Marek Skwarnicki |
Data i miejsce urodzenia |
30 kwietnia
1930
Grodno
|
Narodowość |
Polska
|
Dziedzina sztuki |
literatura
|
Ważne dzieła | "Papierowy dzwon", "Podróże po Kościele", "Australijska wiosna", "Dzienniki 1982-1990" |
|
|
Marek Skwarnicki (ur.
30 kwietnia
1930
w
Grodnie
) – polski poeta, publicysta, prozaik, felietonista, tłumacz. Wydawał pod pseudonimami: Don Kopyto; EMES; Jerzy Patkiewicz; Kij; M.S.; Marek; ms; MS; Patyk, najczęściej jednak podpisywał się jako Spodek.
Urodził się jako drugie dziecko Józefa Skwarnickiego, oficera zawodowego, i Teodozji z Barańskich 30 kwietnia 1930 roku w Grodnie. Ze względu na służbę wojskową ojca, w 1936 przeniósł się wraz z rodziną do
Ostroga nad Horyniem
, a od 1937 mieszkał w
Kutnie
przy ulicy Tadeusza Kościuszki 14. Po wybuchu II wojny światowej, przebywał w zaprzyjaźnionym z rodziną dworze Księżostany na Zamojszczyźnie, następnie w majątku
Pniewy
koło
Żychlina
i u krewnych w
Błoniu
pod
Warszawą
. Od 1940 mieszkał w Warszawie, od 1942 w internacie dla chłopców prowadzonym formalnie przez
Radę Główną Opiekuńczą
, a w rzeczywistości przez konspiracyjne Opiekuńcze Pogotowie Harcerek Armii Krajowej. Uczęszczał do Średniej Szkoły Handlowej i jednocześnie uczył się na tajnych kompletach gimnazjalnych. Był członkiem
Szarych Szeregów
. Po upadku
powstania warszawskiego
przeszedł przez obóz w
Pruszkowie
, skąd wywieziono go z matką do obozu w
Mauthausen
, a następnie skierowano do przymusowej pracy w gospodarstwie rolnym we wsi Schlamersdorf pod
Linzem
. Zwolniony z powodu choroby matki, w grudniu
1944
powrócił do kraju.
Od lutego
1945
mieszkał w
Kutnie
i uczęszczał do Gimnazjum i Liceum im. Jana Henryka Dąbrowskiego. Wiosną
1946
przeniósł się wraz z rodziną do Szczecina, gdzie kontynuował naukę w Gimnazjum i Liceum im. Henryka Pobożnego; w 1949 zdał maturę. Następnie do
1952
studiował polonistykę na
Uniwersytecie Warszawskim
. Jednocześnie w 1950-1951 był zatrudniony na pracach zleconych początkowo w
Centralnym Urzędzie Pomiarów Kraju
, później z ramienia Ministerstwa Oświaty przy porządkowaniu centralnego katalogu zaopatrzenia bibliotek publicznych w kraju. Debiutował w
1951
na łamach
„Tygodnika Powszechnego”
artykułem pt. "O optymizmie wiary", będącym głosem w dyskusji na temat powieści katolickiej (nr 49, podpisał się jako Jerzy Patkiewicz). W 1952 podjął pracę w
Bibliotece Narodowej
w Warszawie, początkowo w Biurze Katalogowym, następnie w Dziale Uzupełniania Zbiorów. Zimą 1953 roku podczas wycieczki do
Wilna
poznaje pracownicę tamtejszej biblioteki, studentkę polonistyki Zofię Korbutt. Od 1954, po uniemożliwieniu mu studiów polonistycznych II stopnia, kontynuował na Uniwersytecie Warszawskim studia w zakresie bibliotekoznawstwa; w 1955 uzyskał magisterium. Jednocześnie od 1954 pracował w nowo powstałym Instytucie Książki i Czytelnictwa Biblioteki Narodowej. 21 lipca 1954 zawarł cywilny związek małżeński z Zofią Korbutt a 8 sierpnia ślub kościelny w kościele Najświętszej Maryi Panny w Toruniu.
W 1955 został współredaktorem pism "Bibliotekarz" i "Poradnik Bibliotekarza". 14 kwietnia 1956 roku w Toruniu przychodzi na świat pierwsze dziecko państwa Skwarnickich – Maria. W tym samym roku Skwarnicki uczestniczył w zebraniach
Klubu Krzywego Koła
. W tym okresie rozpoczął twórczość poetycką; pierwsze wiersze pt. "Lustro", "Rok 1952" i "W telewizorze ściany" ogłosił w "Tygodniku Powszechnym" w 1957 roku. W tymże roku redaktor naczelny Tygodnika Powszechnego proponuje Skwarnickiemu napisanie recenzji z książki kardynała
Stefana Wyszyńskiego
pt. "Duch pracy ludzkiej". Po ukazaniu się recenzji cała PRL-owska prasa napadła na jej autora i na Tygodnik Powszechny. W noc sylwestrową
1957
/
1958
przychodzi na świat w Warszawie drugie dziecko – syn Tomasz. W lutym 1958 przeniósł się do Krakowa i podjął pracę w redakcji
Tygodnika Powszechnego
, początkowo redagował rubrykę interwencyjno-satyryczną pt. „Bez ogródek", w której umieszczał felietony pod pseudonimem Spodek, przekształconą w latach późniejszych w stałą rubrykę pt. "Felietony Spodka". Wśród otrzymywanych od czytelniczek listów jego uwagę zwróciły te podpisane ,,Filiżanka”.
16 maja 1959 roku w Krakowie przychodzi na świat syn Krzysztof. W 1969-1971 zamieszczał cykl recenzji pt. "Tele-oko" (podpisywał się jako Marek, M.S., MS). Rozwijając twórczość literacką i publicystyczną, ogłaszał wiersze, fragmenty prozy, artykuły i recenzje literackie w miesięcznikach katolickich "Znak" i "Więź". Publikował także w "
Pomeranii
" – Biuletynie
Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego
(1969 r.). W 1960-1961 był członkiem grupy poetyckiej Muszyna, związanej z wychodzącym od stycznia 1957 studenckim dwutygodnikiem "graficzno-literackim" "Czarno na białym" od 3 numeru ukazującym się jako "Zebra".
Od
1962
należał do
Związku Literatów Polskich
(do rozwiązania Związku w
1983
). Na początku lat 60. poznaje metropolitę krakowskiego
Karola Wojtyłę
, w którym znalazł doskonałego rozmówce na tematy związane ze znaczeniem słowa i poezji. O poezji rozmawiali często, poruszając problem komunikowania się ludzi za pośrednictwem poezji, której nie może zastąpić ani język nauk ścisłych, ani filozofia czy literatura. W
1964
odbył pierwszą kilkumiesięczną podróż do
Stanów Zjednoczonych
; opublikował wówczas w Tygodniku Powszechnym cykl reportaży pt. "Amerykańskie wakacje". W
1968
otrzymał nagrodę Fundacji im. Kościelskich w Genewie, a w
1969
nagrodę poetycką im. Andrzeja Bursy, przyznawaną przez Krakowską Grupę Literacką "Barbarus". W 1969 przebywał we Fryburgu w Szwajcarii, gdzie podjął pracę w sekretariacie Rady Międzynarodowego Ruchu Intelektualistów Katolickich "PAX Romana" (Mouvement International des Intellectueles Catholiques); w
1970
został członkiem Rady, a w
1975
wiceprezesem tej organizacji. Kontynuował twórczość literacką, publikował wiersze, prozę i przekłady z poezji angielskiej, m.in. w "Poezji", "Życiu Literackim” i „
Twórczości
”. W 1969 wszedł w skład kolegium redakcyjnego „
Znaku
”. W
1971
-
1972
był stypendystą International Writing Program University of Iowa w USA. Od
1976
jest członkiem polskiego PEN Clubu. W
1975
został członkiem Komitetu Łączności Forum Europejskiego Narodowych Komisji Apostolstwa Świeckich (Laikatu), gdzie pracował do 1984 roku. W 1977-
1984
był członkiem Papieskiej Rady do Spraw Laikatu. W
1977
otrzymał odznakę „Za Pracę Społeczną dla miasta Krakowa". W latach
1979
-
1990
pracował w Komisji ds. Apostolstwa Świeckich Episkopatu Polski. W latach 80. i 90. pełnił funkcję członka Rady Duszpasterstwa Archidiecezji Krakowskiej. W 1978-2000 odbył pięć międzykontynentalnych (do Meksyku, Filipin, Japonii, Kanady i Australii) i pięć europejskich podróży z papieżem
Janem Pawłem II
jako redaktor
Tygodnika Powszechnego
, akredytowany przy Biurze Prasy Watykanu. W 1980 został wiceprezesem Oddziału Krakowskiego Związku Literatów Polskich. W 1982 otrzymał nagrodę Premio International di Poesia, przyznawaną we włoskim mieście
Marineo
. W 1989 wchodził w skład komitetu założycielskiego
Stowarzyszenia Pisarzy Polskich
, którego następnie został członkiem. W 1990 otrzymał nagrodę Fundacji Neli i Władysława Turzańskich z Toronto za całokształt twórczości ze szczególnym uwzględnieniem poezji. Po przejściu na emeryturę w 1992, kontynuuje współpracę z Tygodnikiem Powszechnym. Drukuje także w „
Więzi
" oraz w "
Znaku
". Ponadto redaguje stałe rubryki w czasopismach "
Pielgrzym
" i "
Związkowiec
", ukazujących się w
Toronto
. Mieszka w
Krakowie
.
W kwietniu
2006
r., za tom poezji Wygnani z raju, uhonorowany został Nagrodą
Krakowska Książka Miesiąca
.
Marek Skwarnicki wydał następujące zbiory poezji:
- "Papierowy dzwon" 1961
- "Rdza" 1967
- "Cierń" 1971
- "Wiersze wybrane" 1974 –zawiera wiersze z tomów poprzednich oraz nowe z lat 1971-1973
- "Zmierzch" 1979
- "Poza czasem" 1982 – zawiera m.in. cykle: Pieśni pokutne, Hymny do Matki Bożej Kalwaryjskiej oraz Akathistos polski. Hymn ku czci Bogurodzicy.
- "Spotkamy się w słońcu. Wiersze z lat 1956-1985" 1989
- "Intensywna terapia" 1993
- "Pieśni" 1993 – zawiera cykle" Za mało kochałem Cię Panie...; Idziemy za Tobą Matko...; Pieśni świętych, Pieśni mszalne; Pieśni pokutne; Akathistos polski.
- "Początek świata" 1997
- "Wiersze Warszawskie powstałe 1956-1957" 2000
Dorobek prozatorski Skwarnickiego. Powieści:
- "Marcin" z 1967 roku, wyróżniona przez M. Danielewiczową, K. Jeleńskiego, T. Nowakowskiego, R. Palestra i K. Wierzyńskiego na antenie Radia Wolna Europa jako trzecia książka roku 1967.
- "Spotkanie w Lozannie" 1977
Utwory dramatyczne dla dzieci:
Prapremiera Teatr Lalki i Aktora "Baj pomorski" Toruń 1962
Prapremiera teatralna Teatr Lalki i Aktora "Kaperek" Rzeszów 1972
Prapremiera Teatr Lalki i Aktora "Baj pomorski" Toruń 1970
Reportaże:
Reportaże z Australii
Reportaże z pielgrzymki Jana Pawła II do Australii
Felietony:
- Szkoła mędrców 1972
- Co trwa, co przemija 1995
Dzienniki:
- Dziś ciężka noc. Dziennik 1982, 1989
- Dzienniki 1982-1990, 1998
Szkice publicystyczny "Podróże po Kościele" 1983, 1990
Wspomnienia:
- "Minione a bliskie" 1999
- "Namiot Karola Wojtyły" 2009
Utwory o tematyce religijnej:
- "Franciszek z Asyżu" oratorium 1976
- Misterium – utwór dramatyczny w trzech częściach z epilogiem, 1982
- Wśród kalwaryjskich tajemnic. Hymny. Pieśni. Rozmyślania. 1987
- Myśli Maryjne- rozmyślania religijne
- Kościół żywy 1997 – teksty pogadanek wygłoszonych na antenie Polskiego Radia w latach 1992-94.
Skwarnicki jest autorem opublikowanej w 2002 roku książki biograficznej Jan Paweł II, której pierwszy egzemplarz przesłał Papieżowi. Otrzymał wówczas od niego list, w którym znalazły się m.in. te słowa: "... Bardzo dziękuje Autorowi książki Jan Paweł II za ten ciepły jeszcze egzemplarz, którego niestety nie mógł sam wręczyć osobiście (po ciężkiej operacji Skwarnicki przebywał w szpitalu). Chętnie porozmawiałbym na interesujące nas tematy, np. o poezji...". Wielka przygoda współpracy poetyckiej Skwarnickiego i Ojca Świętego zaczęła się, kiedy ten pierwszy otrzymał ręcznie napisany list z Watykanu z datą
30 września
2002
r. Do listu Papież dołączył tekst swoich poezji, które złożyły się na słynny Tryptyk rzymski. W liście czytamy m.in.: "Drogi Panie Marku! Niech Pan będzie łaskaw rzucić okiem na teksty, które mu zostaną przekazane. Nie wiem czy ma to coś wspólnego z poezja, od której właściwie odszedłem, ale która od czasu do czasu wciąż mnie kusi". Marek Skwarnicki został zaproszony do Rzymu, gdzie znalazł się
19 listopada
2002
. roku. Wcześniej przesłał coś w rodzaju recenzji o tekstach poetyckich przesłanych przez Papieża. W
Watykanie
sześć razy rozmawiali o poezji, przeważnie przy posiłkach, a spotkania te nie trwały krótko. W czasie pierwszego Skwarnicki otrzymał nieznane mu Posłowie z dramatycznymi słowami skierowanymi do kardynałów przyszłego konklawe, które się zbierze w Kaplicy Sykstyńskiej na tle Sadu Ostatecznego, "... wizji, którą Michał Anioł pozostawił. Tak było w sierpniu, a potem w październiku pamiętnego roku dwóch konklawe, i tak będzie znów, gdy zajdzie potrzeba, po mojej śmierci. Trzeba, by przemawiała do nich wizja Michała Anioła". To wspaniale dzieło malarskie musiało wywrzeć na Papieżu wielkie wrażenie, skoro powołał się na nie w apelu do kardynałów. Podczas następnego spotkania padło pytanie pod adresem gościa z Polski: "No i co dalej robimy?". "Drukujemy" – odpowiedział stanowczym tonem Marek Skwarnicki, co go samego zdziwiło. Później Papież dodał jeszcze fragment tekstu łacińskiego znad bramy wadowickiego gimnazjum. Na koniec uzgodniono pełny tytuł, a dodatek rzymski to propozycja Skwarnickiego, by odróżnić poezje poprzednie, głównie tworzone w Polsce, od Tryptyku powstałego w Rzymie. Skwarnicki zastrzega, że był tylko redaktorem tekstu
Papieża
.