Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Kraków

Kraków - (pełna nazwa: Stołeczne Królewskie Miasto Kraków) – miasto nad Wisłą w południowej Polsce, drugie w kraju – po Warszawie – pod względem liczby mieszkańców (wg GUS, w 2007 Kraków wyprzedził pod tym względem Łódź) oraz drugie – po Warszawie – pod względem powierzchni; jedno z najstarszych miast Polski, o ponad tysiącletniej historii, wysokich walorach kulturowych i architektonicznych.

W przeszłości Kraków odgrywał rolę administracyjnej stolicy państwa i siedziby władców Polski. Kraków jest stolicą województwa małopolskiego oraz historycznej Małopolski, a także centralnym ośrodkiem metropolitalnym aglomeracji krakowskiej.

Kraków jest miastem na prawach powiatu, siedzibą władz województwa małopolskiego. Znajduje się tu główna siedziba Polskiej Akademii Umiejętności oraz Instytutu Książki, miasto posiada również wiele placówek o znaczeniu i statusie narodowym m.in. Narodowy Stary Teatr, Muzeum Narodowe, Drukarnia Narodowa, Biblioteka Jagiellońska. Pełni funkcję administracyjną, kulturalną, edukacyjną, gospodarczą, usługową i turystyczną. Jest jednym z kluczowych węzłów drogowych i kolejowych. W Balicach pod Krakowem znajduje się drugi co do wielkości w Polsce port lotniczy o znaczeniu międzynarodowym i charakterze transatlantyckim.

Położenie

Kraków jest położony w południowej Polsce, w środkowo-północnej części województwa małopolskiego. Miasto leży nad Wisłą. Kraków znajduje się w miejscu zbiegu kilku krain geograficznych: Bramy Krakowskiej, Kotliny Oświęcimskiej, Kotliny Sandomierskiej, Pogórza Zachodniobeskidzkiego, Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej.

Historia

Toponimika nazwy miasta

Autorem pierwszego źródła piśmiennego, w którym w 966 pojawia się Kraków jest Ibrahim ibn Jakub. W dokumentach łacińskich w 973 występuje w formie Cracoua. Językoznawca Jerzy Nalepa twierdzi, że rdzeń krak oznacza odgałęzienie rzeczne.

Według legendy zapisanej w końcu XII wieku przez Wincentego Kadłubka nazwa Krakowa pochodzi od imienia księcia Kraka, natomiast w legendach czeskich występuje postać księcia Kroka.

Średniowiecze

Najstarszy ośrodek osadniczy znajdował się m.in. na obronnym Wzgórzu Wawelskim i był jednym z ważniejszych grodów w plemiennym państwie Wiślan. Ziemie Wiślan mogły znajdować się przez pewien czas pod władaniem Państwa Wielkomorawskiego. W X w. (najprawdopodobniej w latach ok. 960 – ok. 986) Kraków wszedł w zależność od państwa pierwszych Przemyślidów. Była to zależność luźna, natury trybutarnej i nie pozostawiła wyraźniejszych śladów w tradycji historycznej, a niektórzy historycy kwestionują w ogóle panowanie czeskie nad Krakowem w tym okresie. Około roku 990 gród znalazł się w granicach państwa piastowskiego, a próby dokładnego ustalenia czasu wcielenia do państwa Piastów oscylują pomiędzy 987 a 989 r. Pierwsza wiarygodna pisemna wzmianka o Krakowie pochodzi z dokumentu Dagome iudex z ok. 992 roku. Nad Wisłą obok Wawelu, na niewielkim wzgórzu z jurajskiego białego kamienia, według legendy stała niegdyś świątynia pogańska, na miejscu której zbudowano następnie kościół romański pw. św. Michała Archanioła. Co najmniej od 1000 w Krakowie znajdowała się siedziba biskupstwa, a za panowania Kazimierza Odnowiciela Kraków stał się główną siedzibą książęcą.

W okresie rozbicia dzielnicowego Kraków był siedzibą księcia seniora, z czasem jednak książęta krakowscy stracili faktyczne zwierzchnictwo nad innymi władcami piastowskimi. W 1241 miasto zostało zniszczone podczas najazdu tatarskiego. Mogło to zadecydować o niepowodzeniu pierwszej lokacji Krakowa, która najprawdopodobniej miała miejsce na początku XIII w. Rozpoczęto odbudowę Krakowa. W dniu 5 czerwca 1257 książę Bolesław V Wstydliwy, jego matka Grzymisława i żona św. Kinga nadali miastu lokację na prawie magdeburskim w Koperni koło Pińczowa. Zasadźcami byli trzej wójtowie: Gedko Stilvoyt, Jakub z Nysy i Dytmar Wolk z Wrocławia. Nowo wytyczone miasto zostało zasiedlone głównie przez przybyszów ze Śląska i Niemiec, co tłumaczy fakt posługiwania się językiem niemieckim przez mieszczaństwo krakowskie do XVI w.

Wtedy też powstał charakterystyczny szachownicowy układ miasta, w który wpasowano zachowane elementy wcześniejsze (ul. Grodzka, kościół Mariacki). Pomiędzy Krakowem a Wawelem istniała osada Okół, dawne podgrodzie, która została wcielona do Krakowa przez króla Władysława Łokietka po buncie wójta Alberta. W 1320 w katedrze wawelskiej miała miejsce koronacja Władysława Łokietka, kończąca symbolicznie okres rozbicia dzielnicowego. Odtąd, aż do 1734, Kraków był miejscem koronacji królów Polski.

W XIV wieku na przedmieściach Krakowa powstały dwa kolejne miasta: na południu Kazimierz (1335) i na północy Kleparz (1366).

Jako stolica jednego z mocarstw europejskich w XV i XVI w., Kraków rozwijał się pod względem architektonicznym, handlowym, rzemieślniczym, kulturalnym i naukowym. Kompleks zamkowy na Wawelu przebudowano i rozbudowano w stylu renesansowym. Odnowiono powstały w 1364 uniwersytet. Zbudowany został również Barbakan.

Dzieje nowożytne (XVI - XIX wiek)

Po unii polsko-litewskiej i powstaniu Rzeczypospolitej Obojga Narodów Kraków znalazł się na uboczu wielkiego państwa. Sejmy i elekcje nowych monarchów odbywały się w Warszawie, położonej mniej więcej w połowie drogi między stolicami Korony i Litwy. Od 1596 rozpoczął się proces wyjazdu dworu królewskiego Zygmunta III Wazy z Krakowa do Warszawy, zakończony ok. 1611 r. Nie miał miejsca jednakże akt formalnego przeniesienia stolicy. Katedra na Wawelu pozostała miejscem koronacji oraz pochówku królów Polski, zaś Kraków – stołecznym i królewskim miastem. Nawet w czasach późniejszych wezyr turecki Kara Mustafa, pisał w korespondencji do związanego z Wilanowem Jana III Sobieskiego: "zniszczę Twój Kraków...".

Wraz z upadkiem Rzeczypospolitej rozpoczął się upadek Krakowa. Zniszczenia wojenne mocno nadszarpnęły pozycję miasta i zahamowały jego rozwój. Po raz pierwszy Kraków został zniszczony przez obce wojska w 1655, podczas "potopu szwedzkiego" (przedmieścia ucierpiały jednak mocno już w 1587, podczas próby zdobycia miasta przez arcyksięcia Maksymiliana Habsburga). W XVIII w. był zdobywany przez wojska pruskie, szwedzkie, austriackie i rosyjskie. 24 marca 1794 na rynku krakowskim przysięgę Narodowi złożył naczelnik Tadeusz Kościuszko rozpoczynając tym samym powstanie. Po III rozbiorze Polski Kraków zajęli Austriacy. Aleksander Rożniecki – dowódca kawalerii uczestnicząc w wojnie austriacko-polskiej, począwszy od Raszyna, z oddziałem – forpocztą, dotarł do Krakowa 14 lipca 1809 r. (dzień przed ks. Poniatowskim) i przełamał ostatni opór Austriaków przed zwycięskim wkroczeniem księcia. 14 października 1809 r., na mocy traktatu z Schönbrunn, Kraków i Podgórze zostały przyłączone do Księstwa Warszawskiego jako stolica departamentu. W latach 1815-1846 stanowił stolicę niewielkiego powierzchniowo, formalnie niepodległego państwa – Rzeczypospolitej Krakowskiej. W tym okresie rozpoczęła się gruntowna modernizacja i przebudowa miasta, które wciąż tkwiło w średniowiecznym układzie urbanistycznym. Zburzono większość murów miejskich, zasypano fosę, na miejscu której powstał park – Planty. Po "rewolucji krakowskiej", zbrojnym powstaniu przeciwko dominacji austriackiej, miasto zostało w 1846 r. zaanektowane przez Austrię, w której granicach pozostawało aż do 1918. Nazwę Rzeczpospolita Krakowska zastąpiono nową: Wielkie Księstwo Krakowskie. Odtąd cesarz austriacki używał tytułu Wielki Książę Krakowa.

W 1850 wielki pożar zniszczył ok. 10% powierzchni miasta.

Historia najnowsza (XX - XXI wiek)

W 1915 nastąpiło połączenie Krakowa z Podgórzem, miastem założonym w 1784 na przeciwległym brzegu Wisły. W dwudziestoleciu międzywojennym, tuż po odzyskaniu niepodległości, polskie władze centralne uznały wawelski zamek za gmach reprezentacyjny Rzeczypospolitej, oddany do użytku Naczelnika Państwa, a następnie dla Prezydenta RP – uchwałą Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z 1921 r., zespół urbanistyczny na Wawelu stał się jedną z oficjalnych Rezydencji Prezydenta Polski. Do dzisiaj zachował się apartament Prezydenta RP Ignacego Mościckiego.

Wojska niemieckie zajęły miasto 6 dni po rozpoczęciu II wojny światowej. W czasie okupacji hitlerowskiej (1939-1945) funkcjonowało ono jako stolica Generalnego Gubernatorstwa. Okupant niemiecki zamknął w getcie, a następnie wymordował żydowską ludność miasta (przed wojną Żydzi stanowili 25% wszystkich mieszkańców, po wojnie – niewiele ponad 2%). Wywieziono do Niemiec wiele dzieł sztuki, z których duża część nie powróciła do kraju. Kraków odniósł niewielkie straty podczas bombardowania miasta przez lotnictwo Armii Czerwonej. 18 stycznia 1945 wkroczyły tu wojska radzieckie. Kraków był jedynym większym miastem, które nie zanotowało podczas wojny spadku liczby ludności, zaś w 1945 roku był najludniejszym miastem w Polsce.

W okresie powojennym miał miejsce silny rozwój terytorialny i ludnościowy miasta. W 1951 przyłączono do Krakowa Nową Hutę, która według pierwotnych planów miała stanowić oddzielne miasto. Do dzisiaj jednym z historycznych miejsc w tej dzielnicy jest Plac Ratuszowy, gdzie w zamysłach budowniczych "socjalistycznego miasta" miała zostać wzniesiona ta instytucja.

Obecnie Kraków jest jednym z najpopularniejszych miejsc na świecie. W czerwcu 2007 Kraków obchodził 750 rocznicę lokacji miasta.

Pomimo coraz większej kosmopolityzacji, pozostaje nadal depozytariuszem polskiego godła. Jako jedyne miasto w Polsce ma prawo używać w herbie godła Państwa Polskiego. Taka możliwość, według symboliki heraldycznej, przysługuje jedynie miastom stołecznym.


Inne hasła zawierające informacje o "Kraków":

Mieszko II Lambert w "Pierwsze państwo polskie"↑ Norman Davies, Boże igrzysko, t. I, Wydawnictwo ZNAK, Kraków 1987, , s. 128↑ Tadeusz Manteuffel, Trudności wzrostu w Zarys historii ...

Nadciśnienie tętnicze W: Andrzej Januszewicz , Włodzimierz Januszewicz , Ewa Szczepańska-Sadowska , Marek Sznajderman (red.) : Nadciśnienie tętnicze. Kraków: Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2007, ss. 701-709. . ↑ 15,0 15,1 15,2 15,3 ...

Sztuka ...

Brno Historja Śląska od najdawniejszych czasów do roku 1400, pod redakcją Stanisława Kutrzeby, Kraków 1933. ŹródłaKrausová - Żur Izabela, Czechy, Kraków 2007materiały informacyjne Informacji Turystycznej ...

Wiktor Sukiennicki 20/1983Natalia Kłossowska, Mistrz, w: " Kultura ", Paryż, nr 6/1984 Marek Kornat , Polska szkoła sowietologiczna, Kraków 2003, wyd. Arcana , ...

1499 ...

1972 ...

1362 ...

Dzielnica miasta ją ludności (dzielnice willowe, portowe, handlowe, przemysłowe, bogaczy, slumsy ).Dzielnice miast wojewódzkich Polski: Białystok Bydgoszcz Gdańsk Gorzów Wielkopolski Katowice Kielce Kraków Lublin Olsztyn Opole Rzeszów Szczecin Toruń Warszawa Wrocław Zielona Góra Miasta gdzie funkcjonowały dzielnice: Łódź Poznań Przypisy↑ (Art. 5 i 37) Ustawa z dnia ...

1884 ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Kraków":

Jak przygotować prezentację maturalną z języka polskiego (plansza 19) poczciwego, Warszawa 1994. J. Kochanowski, Fraszki, pieśni i treny, Pieśń świętojańska o sobótce, Kraków 2005. H. Sienkiewicz, Szkice węglem, Warszawa 1982. S. Żeromski, Zmierzch, Warszawa 1958. W. Reymont, ...

213 Polska kultura, sztuka i nauka dwudziestolecia międzywojennego (plansza 12) ...

230a Kryzysy ideologiczne, gospodarcze i społeczne w Polsce Ludowej (plansza 9) ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie