Fridtjof Nansen na znaczku
Fridtjof Wedel-Jarlsberg Nansen (ur.
10 października
1861
w Store Frøen, zm.
13 maja
1930
w
Lysaker
) –
norweski
oceanograf
, badacz polarny i międzynarodowy działacz społeczny.
Urodzony we Froen pod
Oslo
, gdzie jego rodzice mieli gospodarstwo, którym głównie zajmowała się matka, podczas gdy ojciec był urzędnikiem sądowym. Studiował
biologię
na Uniwersytecie w Christianii (ówczesna nazwa Oslo), gdzie w 1897 został profesorem. Od 1898 był członkiem
Cesarskiej Akademii Nauk
. Jeśli chodzi o życie prywatne, Nansen poślubił Evę Sars, córkę znanego hydrobiologa. Miał z nią pięcioro dzieci.
Osiągnięcia
W latach 1887–1888 podjął pierwszą wyprawę na nartach przez
Grenlandię
, udowadniając w ten sposób, że cała wyspa jest pokryta lodem. Podczas przymusowego zimowania na wyspie, w Godthaab (obecnie Nuuk, stolica Grenlandii), zamieszkał w igloo razem z Eskimosami ucząc się od nich polowania, poznając zwyczaje, a przede wszystkim tego jak przetrwać w surowym klimacie. Nansen opisał ich życie w swojej książce, gdzie docenia ich umiejętności, chwali zalety charakteru... Za podróż na Grenlandię otrzymuje medal "Vega". W latach 1893–1896 odbył drugą ekspedycję na
arktyczne
obszary obecnej
Federacji Rosyjskiej
, którą zorganizował na specjalnie zaprojektowanym, przez Colina Archera, statku "
Fram
", nazwa pochodzi od norweskiego "naprzód". Podczas podróży Nansen przeprowadzał liczne badania oceanu. Dotarł wówczas na odległość 300 km od
bieguna północnego
. Dalej zdecydował wraz z F.H. Johansenem przejść do bieguna mając do dyspozycji narty i sanie wraz zaprzęgiem 28 psów. Mężczyznom niestety nie udało się dotrzeć do upragnionego celu. Ich droga powrotna prowadziła przez Ziemię Franciszka Józefa, gdzie Nansen spotyka Fredericka George'a Jacksona, który przygotowuję się do zdobycia bieguna na statku "Windward". Nansen był również pomysłowym wynalazcą. Podczas swoich podróży korzystał z ulepszonych przez siebie nart, sań czy nawet instrumentów naukowych. Skończywszy karierę podróżnika zaczął pełnić funkcję
ambasadora
Norwegii
, w czasie I wojny światowej pracował w
Londynie
. Od 1920 był pierwszym Wysokim Komisarzem
Ligi Narodów
do Spraw Uchodźców. Pomógł uchodźcom politycznym wydostać się z
Rosji Radzieckiej
, a gdy nigdzie nie chciano ich przyjąć zaczął wydawać specjalne dowody tożsamości (tzw.
paszporty nansenowskie
), które pełniły rolę dokumentu podróży. Za społeczną pracę i zaangażowanie otrzymał
Pokojową Nagrodę Nobla
w 1922. Dzięki jego staraniom, w 1924, powstaje pierwsze na świecie Międzynarodowe Towarzystwo "Aeroarktyka", które ma za zadanie badać Arktykę z powietrza. W roku 1926 Nansen, jako pierwszy obcokrajowiec, zostaje wybrany przez studentów szkockiego uniwersytetu St. Andrews, Lordem Rektorem.
Publikacje
Nansen opublikował książki, które również zostały wydane w
Polsce
:
- Wśród nocy i lodów (1897, wydanie polskie 1898)
- Podróż do Bieguna Północnego (1896, wydanie polskie 1898)
- Eskimowie, ich kraj, życie i obyczaje (1891, wydanie polskie 1907)
Bibliografia
Alina Centkiewicz
,
Czesław Centkiewicz
,
Fridtjof, co z ciebie wyrośnie?
, Nasza Księgarnia 1981, "Na podbój Arktyki", rozdz. "Wśród nocy i lodów".